Φως στο τούνελ για τα αρχαία στο Μετρό Θεσσαλονίκης
Τα Νέα, 29.03.2013
Της Φωτεινή Στεφανοπούλου
Στον σταθμό Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης φαίνεται πως θα παραμείνουν τελικά τα πολύτιμα ευρήματα που αποκαλύφθηκαν
Εντυπωσιακό πρόπυλο κτιρίου που βρισκόταν δίπλα στον μαρμαρόστρωτο δρόμο διακρίνεται στο βάθος, ένα από τα ευρήματα στον σταθμό Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης.
Στη λύση της πλησιάζει η υπόθεση των αρχαιολογικών ευρημάτων στον σταθμό Βενιζέλου του μετρό Θεσσαλονίκης. Ηδη διαμορφώνεται πρόταση για τη διατήρηση των – σημαντικότατων και πολύτιμων, όπως υποστηρίζουν αρχαιολόγοι – αρχαιοτήτων στο σημείο όπου αποκαλύφθηκαν, ενώ πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν επανεξέταση της απόφασης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, που είχε γνωμοδοτήσει για τη μεταφορά τους στο πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά, προκαλώντας θύελλα διαμαρτυριών από αρχαιολόγους και φορείς της πόλης.
Σε κάθε περίπτωση, η μέχρι πρότινος αμετακίνητη στάση της ηγεσίας του υπουργείου φαίνεται ότι κάμπτεται από τις έντονες αντιδράσεις, που απασχολούν τη διεθνή αρχαιολογική κοινότητα.
Η υπό διαμόρφωση ακόμη λύση είναι προϊόν συνεργασίας της ομάδας εργασίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου με τους μηχανικούς της Αττικό Μετρό, οι οποίοι κάθησαν στο ίδιο τραπέζι και διερεύνησαν όλα τα πιθανά τεχνικώς εφικτά σενάρια που δεν θα επιβαρύνουν σε κόστος και χρόνο τις εργασίες κατασκευής του μετρό ούτε θα παρεμποδίζουν τη λειτουργία του σταθμού.
Η πρόταση προβλέπει την παραμονή του μεγαλύτερου τμήματος των ευρημάτων στο επίπεδο μείον 1 του σταθμού, σε βάθος έξι μέτρων, δηλαδή ακριβώς στη στάθμη και στο σημείο όπου εντοπίστηκαν. Στο επίπεδο αυτό διαπιστώθηκε ότι μπορεί να παραμείνει η Μέση Οδός στο σύνολο του μήκους της με τα περιστύλια και τμήματα των εκατέρωθεν κτιρίων, καθώς επίσης το τετράπυλο, τα οποία θα συνυπάρξουν με τις απολύτως απαραίτητες λειτουργίες του μετρό.
Εφόσον υλοποιηθεί, η πρόταση της ομάδας εργασίας θα μετατρέψει τον σταθμό Βενιζέλου σ’ ένα ξεχωριστό μουσείο βυζαντινής ιστορίας. Με την επίστρωση του επιπέδου, μάλιστα, με γυάλινη επιφάνεια, θα είναι ορατό από όλους τους επιβάτες του σταθμού.
Η συγκεκριμένη πρόταση, πάντως, η οποία συνεχίζει να μελετάται από τις επιστημονικές ομάδες του ΑΠΘ και της Αττικό Μετρό ως προς τη λειτουργικότητα και την αισθητική της, δεν αποφεύγει την προσωρινή απόσπαση των ευρημάτων. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών, Χρήστο Αναγνωστόπουλο, που συμμετέχει στην ομάδα εργασίας του ΑΠΘ, όλα τα σενάρια που εξετάστηκαν προϋποθέτουν την απόσπαση, προσωρινή αποθήκευση και επανατοποθέτηση σχεδόν του συνόλου των πλέον αξιόλογων και σημαντικού ποσοστού των λοιπών ευρημάτων στην αρχική τους θέση, μετά την κατασκευή του σταθμού.
Σχολιάζοντας την πρόταση, ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ και ακαδημαϊκός Μιχάλης Τιβέριος θεώρησε, μιλώντας στα «ΝΕΑ», ότι ουσιαστικά επιβεβαιώνει την εκτίμηση ότι δεν υπάρχει τεχνικά λύση για την κατασκευή του σταθμού χωρίς απόσπαση των αρχαιοτήτων. «Αν τελικά επικρατήσει η λογική, πιστεύω ότι μπορεί να παραμείνει το 70% των ευρημάτων», τόνισε.
ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ. Οι ανασκαφές στον σταθμό Βενιζέλου αποκάλυψαν πολύ καλά διατηρημένο τμήμα μήκους 75 μέτρων της Μέσης Οδού, της ιστορικής βυζαντινής λεωφόρου της πόλης που χρονολογείται μεταξύ του 6ου και των αρχών του 7ου αιώνα. Επίσης, έφεραν στο φως τα απομεινάρια ενός εντυπωσιακού τετραπύλου, δημοσίων κτιρίων και καταστημάτων, που μαρτυρούν τον εμπορικό χαρακτήρα της πόλης.
Ως «Παρθενώνα της Θεσσαλονίκης» χαρακτήρισε τα ευρήματα η διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Πολυξένη Βελένη. «Είναι ό,τι πιο σημαντικό έχει αποκαλυφθεί ως προς την έκταση αλλά και τη διατήρηση», είπε στα «ΝΕΑ». «Γι’ αυτήν την εποχή, τους λεγόμενους “σκοτεινούς αιώνες”, δεν έχουμε πουθενά σε ολόκληρη την Ευρώπη οικιστικά κατάλοιπα. Είναι ένα δώρο στην παγκόσμια κοινότητα, μοναδικό μνημείο ιστορικής κληρονομιάς, η μεταφορά του οποίου ισοδυναμεί με καταστροφή».
ΑΝΑΠΟΜΠΗ ΣΤΟ ΚΑΣ. Η όποια τελική πρόταση, πάντως, δεν μπορεί να προχωρήσει, εάν δεν υπάρξει τροποποίηση της υπουργικής απόφασης για μεταφορά των ευρημάτων, με βάση την ομόφωνη γνωμοδότηση του ΚΑΣ. Ηδη ο Δήμος Θεσσαλονίκης με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου έχει ζητήσει την αναπομπή του θέματος, ώστε να συνυπάρξουν οι αρχαιότητες με το μετρό.
«Το πρόβλημα είναι οικονομικό και όχι τεχνικό. Τα ευρήματα είναι μοναδικής αξίας και πρέπει να παραμείνουν εκεί όπου αποκαλύφθηκαν, αδιάψευστοι μάρτυρες της ιστορικής συνέχειας της πόλης», είπε στα «ΝΕΑ» ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης.
Την εκ νέου γνωμοδότηση του ΚΑΣ ζήτησε με επιστολή του στον υφυπουργό Πολιτισμού και ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, ο οποίος με διαδικτυακή «έκκληση» συγκέντρωσε 12.000 υπογραφές ειδικών επιστημόνων από την Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και ευαισθητοποιημένων πολιτών υπέρ της διατήρησης των ευρημάτων in situ (στο σημείο όπου βρέθηκαν).
Σημαντικό ζήτημα παραμένει το τι θα φέρουν στο φως οι αρχαιολογικές ανασκαφές σε μεγαλύτερο βάθος. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αρχαιολόγων, στα 2,5 μέτρα βρίσκεται η ρωμαϊκή Εγνατία, η οποία δεν αποκλείεται να αλλάξει εκ νέου τον σχεδιασμό, εφόσον αποδειχθεί μεγαλύτερης ιστορικής αξίας.
