Το μετρό στις ράγες της Ιστορίας
Του Αγγελίδη Άγγελου
Σκάβει στο παρελθόν της Θεσσαλονίκης, για να χτίσει το μέλλον της. Οι εργασίες κατασκευής του μετρό στη συμπρωτεύουσα αναμένεται να εμπλουτίσουν τις προθήκες των μουσείων καθώς εκτιμάται ότι θα βρεθεί πληθώρα αντικειμένων. Τα τέσσερα χρυσά στεφάνια με φύλλα ελιάς που βρέθηκαν σε γυναικεία ταφή της ελληνιστικής περιόδου, στη Βιβλιοθήκη του ΑΠΘ, ήταν το πρώτο μεγάλο και σημαντικό εύρημα. Σύμφωνα με την πρόσφατη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, στην περιοχή θα συνεχιστούν οι ανασκαφές.
Τα στελέχη της «Αττικό Μετρό» έχουν κάνει μία πρώτη εκτίμηση για το τι αναμένεται να βρεθεί κατά τη διάρκεια της κατασκευής του μεγαλόπνοου έργου. Με οδηγό στοιχεία που συλλέχθηκαν από τις 278 ανασκαφές που έγιναν στο παρελθόν κατά μήκος του άξονα που θα ακολουθήσει το μετρό. Χωρίς να αποκλείονται οι εκπλήξεις. Επίσης, κατά τα πρότυπα του μητροπολιτικού σιδηροδρόμου της Αθήνας, στους σταθμούς θα φιλοξενηθούν εκθέσεις με ορισμένα από τα ευρήματα που θα προκύψουν. Ας ακολουθήσουμε την πορεία του μετρό και των ανασκαφών.
Νέος Σιδηροδρομικός Σταθμός
Τμήμα του εκτεταμένου δυτικού νεκροταφείου των ελληνιστικών και των ρωμαϊκών χρόνων, μαζί με ταφικό περίβολο, ταφικό παρεκκλήσι, μια τρίκλιτη βασιλική εκκλησία, βρίσκονται γύρω από το σταθμό του μετρό στο Νέο Σιδηροδρομικό Σταθμό. Στον ίδιο σταθμό θα βρεθούν κινστέρνες (δεξαμενές ύδρευσης της βυζαντινής Θεσσαλονίκης), φρεάτια, κεραμικοί κλίβανοι, κεραμοπλαστείο και άλλα κτιριακά κατάλοιπα.
Πλατεία Δημοκρατίας
Τμήμα του δυτικού τείχους της Θεσσαλονίκης, η μία από τις δύο κεντρικές πύλες εισόδου στην πόλη (η Χρυσή Πύλη), ο δρόμος που ένωνε τη Θεσσαλονίκη με την κεντρική Ελλάδα, βρισκόταν γύρω από το σταθμό του μετρό στην Πλατεία Δημοκρατίας. Υπήρχε ακόμα ιερό, το Σεραπείο (αιγυπτιακή θεότητα που φαίνεται ότι λατρευόταν στη Θεσσαλονίκη). Αναμένονται, ακόμα, κτίρια με ψηφιδωτά δάπεδα από τη ρωμαϊκή ως την πρώιμη βυζαντινή εποχή, τάφοι, ναΐσκοι – ιερά του Σεραπείου, οδοί, παλαιοχριστιανικός ναός, λουτρά, κλίβανοι, αποθήκες, αγωγοί, δεξαμενές, πηγάδια, κινστέρνες.
Βενιζέλου
Σημαντικά δημόσια οικοδομήματα, μεσαιωνικό – βυζαντινό ξενοδοχείο, ίσως και ένα μοναστήρι αναμένεται να βρεθούν στο σταθμό Βενιζέλου όπου, όπως και στο σταθμό Αγίας Σοφίας, από την ίδρυση της Θεσσαλονίκης το 315 π.Χ. από τον Κάσσανδρο βρισκόταν το κέντρο της πόλης. Στον ίδιο σταθμό αναμένεται να βρεθούν τμήματα της ρωμαϊκής οδού Βία Ρέτζια, όπως επίσης ρωμαϊκά κτίρια, ψηφιδωτά δάπεδα, λουτρό, αγωγοί, πηγάδια, κινστέρνες, αρχαίοι δρόμοι, τάφοι. Με δυο λόγια, περίπου σύγχρονα ή ακόμα και συμπληρωματικά ευρήματα αυτών που υπάρχουν στην Καμάρα, τη Ροτόντα, το Ιπποδρόμιο.
Αγίας Σοφίας
Αναμένεται να έρθουν στο φως σημαντικά δημόσια οικοδομήματα, ενώ μπροστά από την Αχειροποίητο εκκλησία, η οποία χτίστηκε πάνω στα ερείπια ρωμαϊκού λουτρικού συγκροτήματος, ενδέχεται να αποκαλυφθεί ένα κρηναίο οικοδόμημα, δηλαδή μια δημόσια βρύση. Αναμένονται ακόμα οικίες και κτίρια από την ελληνιστική ως τη βυζαντινή εποχή, ψηφιδωτά, δάπεδα, τοιχογραφίες, δεξαμενές, κινστέρνες, αγωγοί, φρεάτια, λουτρά, τμήμα της Βία Ρέτζια.
Σιντριβάνι
Η δεύτερη από τις δύο κεντρικές πύλες εισόδου στην πόλη, τα απομεινάρια της οποίας ευελπιστούν να βρουν οι αρχαιολόγοι, είναι η Κασσανδρεωτική πύλη, η οποία βρισκόταν στο ανατολικό άκρο της Βυζαντινής Λεωφόρου, της σημερινής Εγνατίας, στο Σιντριβάνι. Εκτός των τειχών βρισκόταν το ανατολικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης. Γύρω από το σημείο όπου χωροθετείται ο σημερινός σταθμός του μετρό υπήρχαν συγκροτήματα λουτρών, αλλά και μια κομβική οδός την οποία ακολουθούσε από τους βυζαντινούς χρόνους η λιτανεία του Αγίου Δημητρίου.
Πανεπιστήμιο
Και σε αυτόν τον σταθμό βρισκόταν μέρος του ανατολικού νεκροταφείου, με τις ανασκαφές του παρελθόντος να δείχνουν την ύπαρξη τάφων από την ελληνιστική ως τη βυζαντινή εποχή, αλλά και μια τρίκλιτη κοιμητηριακή βασιλική εκκλησία, μια ρωμαϊκή έπαυλη, ακόμα και μια εγκατάσταση της νεολιθικής εποχής (δηλαδή ύπαρξη ενός μικρού οικισμού με κάποια «λείψανα» σπιτιών, κυρίως σπασμένα κεραμίδια).
Παπάφη
Από αυτόν το σταθμό και μετά τα ευρήματα αναμένονται πολύ σποραδικά. Αν αποκαλυφθεί κάτι, σύμφωνα πάντα με τη μελέτη αρχαιολογικής τεκμηρίωσης, αυτό θα είναι μεμονωμένοι τάφοι. Κανείς βέβαια δεν μπορεί να αποκλείσει τις… εκπλήξεις. Πάντως, κοντά στο σταθμό Παπάφη βρίσκεται ο προϊστορικός οικισμός της Τούμπας.
Ευκλείδη
Κοντά υπάρχει σημαντικός μακεδονικός τάφος, ενώ δεν αποκλείεται να βρεθεί κι άλλος.
Φλέμινγκ – Νέα Ελβετία
Πιθανολογείται η ύπαρξη σποραδικών τάφων. Στους σταθμούς Αναλήψεως και Πατρικίου οι πιθανότητες για ευρήματα εξανεμίζονται, ενώ στη Βούλγαρη, στη Νέα Ελβετία, αλλά και στο αμαξοστάσιο του μετρό, ενδέχεται να έρθουν στο φως λίγοι, σποραδικοί τάφοι.
Για τη διάσωση των αρχαιολογικών ευρημάτων έχει ήδη υπογραφεί μνημόνιο συναντίληψης και συνεργασίας μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και της «Αττικό Μετρό», που επιβλέπει την κατασκευή του έργου.
Στην ουσία αυτό που συμβαίνει και θα κορυφωθεί το επόμενο χρονικό διάστημα θα είναι το μεγαλύτερο αρχαιολογικό έργο στην Ιστορία της Θεσσαλονίκης, καθώς στο μικροσκόπιο των αρχαιολόγων θα μπουν 19.200 τ.μ.
Οι αρχαιολογικές εργασίες σε κάθε σταθμό του μετρό αναμένεται να διαρκέσουν από έξι μήνες μέχρι και δύο χρόνια, ανάλογα με τα ευρήματα.
