Τα αρχαία παίρνουν εκδίκηση
Το Ποντίκι, 21.02.2013
Της Δάφνης Πασχάλη
«Στην Ελλάδα πρέπει να σκάψεις επίτηδες για να μη βρεις αρχαία» έλεγε στους φοιτητές του ο καθηγητής – ομότιμος πλέον – Γεώργιος Κορρές. Σπανίως ο εντοπισμός ευρημάτων αποτελεί έκπληξη για τους αρχαιολόγους. Σχεδόν πάντοτε, προηγούνται ενδείξεις. Και στην περίπτωση του μετρό Θεσσαλονίκης, οι προγνώσεις ήταν ακριβείς. Προτιμήθηκε όμως η διέλευση του μετρό από σημεία όπου οι σήραγγες πιθανώς θα συναντούσαν οδικούς άξονες, και όχι η μετακίνηση σε μέρη περισσότερο «επικίνδυνα». Τότε, ίσως να έρχονταν αντιμέτωποι με αρχιτεκτονήματα αμετακίνητα σε κάθε περίπτωση, όπως π.χ. κάποια τμήματα του τείχους της πόλης και η Χρυσή Πύλη. Γιατί, λοιπόν, ξαφνικά «ανακάλυψαν την Αμερική» στη Θεσσαλονίκη; Μα επειδή τα αρχαία, που έχουν πληρώσει βαρύ φόρο στις συγκρούσεις τους με το μετρό, ενίοτε παίρνουν την εκδίκησή τους. Στις ανασκαφές για τον σταθμό Βενιζέλου, η σκαπάνη σκόνταψε σε ένα τοπόσημο, από εκείνα που θεωρούνται αμετακίνητα, σε ένα σταυροδρόμι, και μάλιστα κεντρικότατο.
Το συγκεκριμένο σταυροδρόμι βρίσκεται στην ίδια θέση για τουλάχιστον 16 αιώνες και ο ένας δρόμος του δεν είναι άλλος από την περίφημη Εγνατία οδό. Τα αρχαιότερα μέχρι στιγμής ευρήματα ανάγονται στον 4ο αιώνα μ.Χ. Είναι μια ανακάλυψη συγκινητική για την Ιστορία της πόλης. Διατηρείται τμήμα της αρχαίας οδού, στρωμένο με πελώριες πλάκες μαρμάρου, και πλακοστρωμένα πεζοδρόμιά της, που καλύπτονταν από στοές στηριγμένες σε μαρμάρινες κολόνες. Πρόκειται, σύμφωνα με τους ανασκαφείς, για το πιο σημαντικό εμπορικό σταυροδρόμι της πόλης, που οριζόταν από ένα μνημειακό τετράπυλο, το οποίο σώζεται εν μέρει. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αποφάσισε πρόσφατα, για να διευκολύνει την κατασκευή του μετρό, τη διάλυση των ευρημάτων και την έκθεσή τους στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά. Ο καθηγητής Αρχαιολογίας και ακαδημαϊκός Μιχάλης Τιβέριος, σύμβουλος της Αττικό Μετρό, χαρακτήρισε την κατάργηση του σταθμού «ρομαντική», αλλά αδύνατη. Όπως αναφέρθηκε στο ΚΑΣ, η διατήρηση των αρχαιοτήτων στο σημείο εντοπισμού τους δεν είναι εφικτή, καθώς θα οδηγούσε στην κατάργηση του σταθμού – κάτι που δεν συζητείται -, η δε αποσπασματική τους διατήρηση θα ήταν αντιεπιστημονική. Με τη μεταφορά στο στρατόπεδο και τη συνέκθεση με άλλα ευρήματα από τις ανασκαφές του μετρό, που επίσης θα μεταφερθούν, σώζονται και τα 80 μέτρα μήκους του καλοδιατηρημένου δρόμου. Ταυτοχρόνως, στον χώρο 7 στρεμμάτων που θα παραχωρηθεί, θα λειτουργήσουν και δύο κτήρια εξυπηρέτησης κοινού, ενώ ένας σταθμός μετρό θα κατασκευαστεί πολύ κοντά, κάνοντας την πρόσβαση εύκολη.
Η ομόφωνα θετική γνωμοδότηση έγινε Υπουργική Απόφαση. Αμέσως μετά, ξεσηκώθηκε κύμα διαμαρτυριών εναντίον της μεταφοράς των αρχαίων στο στρατόπεδο Παύλου Μελά από φορείς και προσωπικότητες της πόλης. Μάλιστα, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων οργάνωσε τη συλλογή υπογραφών, σε μια διεθνή καμπάνια. Όπως αναφέρουν οι υποστηρικτές τής μη μετακίνησης, η διάλυση και μεταφορά των ευρημάτων θα αποτελέσει μία μεγάλη απώλεια για την ιστορική φυσιογνωμία της πόλης. Μπορούν ίσως να ανασυσταθούν στη νέα τους θέση, αλλά σαν σκηνικό. Η αξία τους, που προέρχεται από τη σχέση τους με τον τόπο, τον ιστό της πόλης και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του, θα έχει χαθεί για πάντα. Από την πλευρά της η Αττικό Μετρό θέτει το δίλημμα: «μετρό ή αρχαία», αρνούμενη οποιαδήποτε σκέψη για μετατροπή των σχεδίων. Ευρεία σύσκεψη για το θέμα πραγματοποιήθηκε στην Πρυτανεία του ΑΠΘ, έπειτα από αίτημα του Τμήματος Τέχνης και Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ Θεσσαλονίκης. Η Πρυτανεία αποφάσισε να ζητηθεί από τα τμήματα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Αρχιτεκτόνων και Πολιτικών Μηχανικών να γνωμοδοτήσουν, με βάση όλα τα πορίσματα, σχετικά με την καλύτερη δυνατή λύση στο θέμα αυτό.
