Στην κόψη του ξυραφιού το μετρό
Μακεδονία, 17.03.2014
Του Νίκου Ηλιάδη
Σε σημείο μηδέν βρίσκεται πλέον το πολύπαθο έργο κατασκευής του μετρό Θεσσαλονίκης, το οποίο εισήλθε σε επικίνδυνες ράγες, που το οδηγούν σε πλήρη εκτροχιασμό ως προς το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσής του αλλά και ως προς το συνολικό κόστος κατασκευής.
Η επόμενη κίνηση στη σκακιέρα στην οποία εξελίσσεται αυτή η πολυετής παρτίδα ανήκει στην κυβέρνηση. Το υπουργείο Υποδομών καλείται να απαντήσει στην αιφνιδιαστική κίνηση στην οποία προχώρησε το βράδυ της περασμένης Πέμπτης η κατασκευάστρια κοινοπραξία (ΑΕΓΕΚ – Impregilo – Ansaldo – Seli – Ansaldobreda), αποστέλλοντας με δικαστικό επιμελητή στην επιβλέπουσα του έργου “Αττικό Μετρό Α.Ε.” ειδική δήλωση διακοπής έργων, με την οποία γνωστοποίησε ότι υπό τις υφιστάμενες συνθήκες δεν μπορεί να συνεχίσει τις εργασίες.
Η κοινοπραξία επικαλείται γνωστά προβλήματα του έργου, όπως η εμπλοκή με τις αρχαιότητες στο σταθμό της Βενιζέλου, οι καθυστερήσεις στις απαλλοτριώσεις στο σταθμό της Βούλγαρη, η καθυστέρηση στη μεταφορά του μετροπόντικα από την Ανάληψη στη Νέα Ελβετία. Βεβαίως στην επιστολή δεν γίνεται κανένας λόγος στο πλέον ακανθώδες θέμα, αυτό των εξωσυμβατικών απαιτήσεών της, οι οποίες υπερβαίνουν τα 400 εκατ. ευρώ, όταν ο αρχικός προϋπολογισμός του έργου ήταν περίπου 1.1 δισ. ευρώ.
Πώς φούσκωσε ο λογαριασμός
Αιτία αυτών των εξωσυμβατικών επιπλέον απαιτήσεων δεν είναι άλλη από την προχειρότητα με την οποία σχεδιάστηκε και υλοποιείται το έργο. Η μέθοδος “μελέτη – κατασκευή”, την οποία είχε προκρίνει στα μέσα της δεκαετίας του 2000 ο τότε υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Γιώργος Σουφλιάς, αποδείχθηκε εξαιρετικά προβληματική, καθώς κάθε τόσο προκύπτουν ζητήματα που δεν είχαν εκτιμηθεί σωστά και τα οποία διαφοροποιούν το κόστος και το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης του έργου. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι για τις αρχαιολογικές έρευνες προβλεπόταν κονδύλι 15 εκατ. ευρώ και ολοκλήρωσή τους σε έναν χρόνο (2007) και έως τώρα, οκτώ χρόνια μετά, η αντίστοιχη δαπάνη έχει ανέλθει στα 142 εκατ. Σημειώνεται ότι με τη συμπλήρωση των πρώτων τριών χρόνων κατασκευής του έργου είχαν απορροφηθεί περίπου 100 εκατ. ευρώ, ενώ την ίδια ώρα οι εξωσυμβατικές απαιτήσεις του αναδόχου είχαν φτάσει στα 240 εκατ!
Απέναντι σε αυτές τις απαιτήσεις της κοινοπραξίας οι αρμόδιοι απέφευγαν να δώσουν λύση, με αποτέλεσμα να οδηγούνται στη δικαιοσύνη. Μόλις στο τέλος του 2012 η τότε τριμερής κυβέρνηση αποφάσισε να παραπέμψει τη διαφορά στη διαιτησία ψηφίζοντας σχετικό νόμο, που προέβλεπε τη συγκρότηση τριμερούς επιτροπής, στην οποία οριζόταν επιδιαιτητής ανώτατος δικαστικός του Συμβουλίου της Επικρατείας. Όμως για άγνωστους λόγους, επικαλούμενο φόρτο εργασίας, το ΣτΕ δεν έχει ορίσει ακόμη τον εκπρόσωπό του, ενώ στο μεταξύ οι απαιτήσεις του αναδόχου ανήλθαν στα περίπου 400 εκατ. ευρώ.
Η απάντηση της “Αττικό Μετρό”
Η πρώτη απάντηση στην κίνηση του αναδόχου να αποστείλει ειδική δήλωση διακοπής έργων δόθηκε από την “Αττικό Μετρό Α.Ε.”, η οποία σε ανακοίνωσή της επισημαίνει: “1. Επιβάλλεται να συνεχιστούν απρόσκοπτα, χωρίς να χαθεί ούτε μία ημέρα, οι κατασκευαστικές εργασίες σε όλους τους σταθμούς που είναι διαθέσιμοι (Ν. Σιδηροδρομικός Σταθμός, Δημοκρατίας, Σιντριβάνι, Πανεπιστήμιο, Παπάφη, Ευκλείδης, Φλέμιγκ, Ανάληψη, Πατρίκιος, Ν. Ελβετία), στη διακλάδωση Δημοκρατίας και στο αμαξοστάσιο, όπως προβλέπει η σύμβαση. 2. Ισχύουν απαρέγκλιτα όσα έχει δηλώσει ο υπουργός Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων Μιχάλης Χρυσοχοΐδης για την κατασκευή του μετρό Θεσσαλονίκης. Η σύμβαση δεν αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Τα χρονικά περιθώρια εξαντλούνται. Είναι η ώρα των υπεύθυνων αποφάσεων για όλους”. Παράλληλα πηγές της “Αττικό Μετρό” χαρακτηρίζουν παντελώς αβάσιμες τις αιτιάσεις της κοινοπραξίας, τονίζοντας ότι “το έργο μπορεί να συνεχιστεί και να παρουσιάσει απορροφήσεις πόρων ύψους 10 εκατ. ευρώ κάθε μήνα, ακόμη και με την υφιστάμενη διάταξη των κατασκευαστικών μετώπων”.
Το ερώτημα ωστόσο είναι ποια στάση θα τηρήσει ο ίδιος ο υπουργός. Υπενθυμίζεται ότι σε επίσκεψή του στη Θεσσαλονίκη τον περασμένο Αύγουστο ο κ. Χρυσοχοΐδης είχε δώσει προθεσμία έξι μηνών προς τον ανάδοχο αλλά και προς τους αρμοδίους, οι οποίοι για λογαριασμό της πολιτείας χειρίζονται τα θέματα του μετρό, προκειμένου να υπάρξει απεμπλοκή του έργου από τις χρόνιες παθογένειες. Η εξάμηνη προθεσμία παρήλθε στις αρχές Μαρτίου, με τον ανάδοχο να απαντά στέλνοντας την ειδική δήλωση διακοπής έργων και οδηγώντας τα πράγματα στα άκρα.
Η στάση του Μ. Χρυσοχοΐδη
Σύμφωνα με κυβερνητικούς κύκλους “εντός των προσεχών ημερών ο υπουργός Υποδομών θα παρουσιάσει το πλαίσιο λύσης όλων των προβλημάτων”. Σύμφωνα με τους ίδιους κύκλους το πλαίσιο αυτό θα περιλαμβάνει:
1. Την επίσημη απάντηση της “Αττικό Μετρό Α.Ε.” προς τον ανάδοχο, η οποία πρέπει να δοθεί σε διάστημα δέκα ημερών από την παραλαβή της ειδικής δήλωσης διακοπής έργων, δηλαδή ώς το τέλος της τρέχουσας εβδομάδας. Πηγή της επιβλέπουσας αρχής τονίζει ότι στην απάντησή της η “Αττικό Μετρό Α.Ε.” θα ζητά από τον ανάδοχο να συνεχίσει το έργο, όπως προβλέπεται από τη σύμβαση.
2. Παράλληλα σύμφωνα με κυβερνητικούς κύκλους το υπουργείο Υποδομών το προσεχές διάστημα θα φέρει τροπολογία στη Βουλή, που θα δίνει διέξοδο στην εμπλοκή που προέκυψε με τη διαιτησία λόγω της απροθυμίας του ΣτΕ να ορίσει εκπρόσωπό του στο τριμερές διαιτητικό όργανο. Με την τροπολογία θα δίνεται η δυνατότητα ορισμού δικαστικού λειτουργού και από άλλο ανώτατο δικαστήριο, όπως ο Άρειος Πάγος. Οι ίδιοι κύκλοι τονίζουν ότι “η κυβέρνηση δεν είναι διατεθειμένη να ενδώσει στις εξωσυμβατικές απαιτήσεις του αναδόχου”, τις οποίες θεωρεί “παράλογες”. Η κυβέρνηση αναγνωρίζει ότι “υπήρξε πράγματι υπέρβαση του αρχικού κόστους, όχι όμως σε αυτό το δυσθεώρητο ύψος”.
3. Στο υπουργείο εξετάζουν το ενδεχόμενο ακύρωσης του σταθμού Βούλγαρη, προκειμένου να παρακάμψουν την εξοργιστική αργοπορία των δικαστηρίων της Θεσσαλονίκης να ορίσουν τιμή μονάδας για την απαλλοτρίωση της αναγκαίας έκτασης όπου πρόκειται να κατασκευαστεί ο σταθμός.
4. Όσον αφορά τέλος το θέμα των αρχαιοτήτων στο σταθμό Βενιζέλου, κυβερνητική πηγή εκφράζει την αισιοδοξία ότι “μετά την πρόσφατη απόφαση του ΚΑΣ, η οποία ικανοποιεί σε μεγάλο βαθμό τις απαιτήσεις του δήμου Θεσσαλονίκης, ο κ. Μπουτάρης θα αποσύρει τις όποιες ενστάσεις του. Διαφορετικά αναλαμβάνει την ευθύνη για την καθυστέρηση του έργου”. Σημειώνεται πάντως ότι προς το παρόν ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης εμμένει στην προσφυγή που έχει καταθέσει στο ΣτΕ, η οποία έπειτα από δύο αναβολές πρόκειται να εισαχθεί προς συζήτηση στις 2 Απριλίου.
Έκπτωση και επαναδιαπραγμάτευση
Βεβαίως η κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να μην απαντήσει εντός του δεκαημέρου στον ανάδοχο και να επιλέξει να τον κηρύξει έκπτωτο, προχωρώντας ταυτόχρονα στην επαναδημοπράτηση του έργου. Το σενάριο αυτό θεωρείται ακραίο, καθώς τυχόν διάλυση της σύμβασης και επαναδημοπράτηση των υπολειπόμενων εργασιών θα εκτινάξει το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης του έργου ίσως και πέραν του 2023. Επιπλέον θα εκτινάξει και το συνολικό κόστος, καθώς στο μεταξύ στην αγορά έχουν διαμορφωθεί νέα υψηλότερα τιμολόγια σε σχέση με τα προ δεκαετίας, όταν είχε γίνει η δημοπράτηση του έργου.
Σύμφωνα με κυβερνητικούς κύκλους “πρόθεσή μας δεν είναι να πάμε σε αυτό το ακραίο σενάριο. Τα προβλήματα του μετρό μπορούν να επιλυθούν”, σημειώνουν, αλλά τονίζουν ταυτόχρονα πως “οποιαδήποτε αλλαγή θα προχωρήσει με το έργο εν λειτουργία”. Οι ίδιοι κύκλοι ωστόσο υπογραμμίζουν πως “πολλά θα εξαρτηθούν από τη στάση του αναδόχου”. Σημειώνουν ότι σύμφωνα με το νόμο, εάν ο ανάδοχος επιμείνει στη διακοπή των εργασιών και το έργο σταματήσει, “τότε το υπουργείο Υποδομών υποχρεούται να προχωρήσει στη λεγόμενη ‘ειδική προ εκπτώσεως πρόσκληση’, στην οποία, εάν ο ανάδοχος δεν ανταποκριθεί, τότε θα αρχίσουν διαδικασίες έκπτωσης από το έργο.
Πηγή του υπουργείου Υποδομών δεν αποκλείει να υπάρξουν αλλαγές και στην επιβλέπουσα το έργο “Αττικό Μετρό Α.Ε.”. Σύμφωνα με την ίδια πηγή ο κ. Χρυσοχοΐδης εμφανίζεται δυσαρεστημένος από τους αρχικούς χειρισμούς στο θέμα των αρχαιοτήτων της Βενιζέλου. Επίσης θεωρεί αδικαιολόγητη τη μεγάλη καθυστέρηση που παρατηρείται στο ζήτημα της μεταφοράς του μετροπόντικα από την Ανάληψη, όπου εδώ και μήνες παραμένει αδρανής, στη Νέα Ελβετία, προκειμένου να αρχίσει η διάτρηση της σήραγγας από ανατολικά προς δυτικά.
Πυροδότησε προεκλογικούς καβγάδες το θέμα του μετρό
Οι δυσμενείς εξελίξεις στο μετρό Θεσσαλονίκης, εκτυλισσόμενες ουσιαστικά σε προεκλογική περίοδο, ήταν μοιραίο να γίνουν μέρος της προεκλογικής αντιπαράθεσης μεταξύ των διαφόρων υποψηφίων. Ο υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης της Νέας Δημοκρατίας Σταύρος Καλαφάτης βρήκε ευκαιρία να επιτεθεί στον Γιάννη Μπουτάρη εξαιτίας της στάσης του στο θέμα των αρχαιοτήτων στη Βενιζέλου, τον οποίο χαρακτήρισε “πρωταγωνιστή των καθυστερήσεων στο έργο του μετρό και της ταλαιπωρίας των πολιτών”. Σε γραπτή δήλωσή του ο κ. Καλαφάτης τονίζει ότι “εδώ και μήνες ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης, αντί να συμβάλει στην επιτάχυνση του ήδη επιβαρημένου έργου του μετρό, με τη στάση και τη συμπεριφορά του έχει καταστεί πρωταγωνιστής των καθυστερήσεων και της ταλαιπωρίας των πολιτών. Η Θεσσαλονίκη βιώνει τις επιπτώσεις μιας δημοτικής διοίκησης που θεωρεί σχέδιο δράσης την αδράνεια. Ελπίζουμε όλοι να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να σταματήσουν τα παιχνίδια στις πλάτες της πόλης και των πολιτών. Το έργο του μετρό πρέπει να συνεχιστεί και να ολοκληρωθεί”.
Εκβιασμό καταγγέλλει ο Γ. Μπουτάρης
Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης σήκωσε το γάντι και απαντώντας στον κ. Καλαφάτη, χωρίς πάντως να τον κατονομάσει, μιλά για “όψιμα αγωνιούντες για τη μοίρα της κοινοβουλευτικής εκλογικής περιφέρειάς τους”. “Εφόσον υποστηρίζουν την ορθότητα της ψήφου τους με την οποία ενέκριναν τις συμβάσεις Σουφλιά (και τα photo opportunity του Γιωρίκα και του Κωστίκα) και μαζί με αυτές το σχεδιασμό σταθμών του μετρό κάθε 800 μέτρα και ‘μελετοκατασκευή-βλέποντας-και-κάνοντας’ για τον αρχαιολογικό πλούτο στα έγκατα ενός αστικού κέντρου 23 αιώνων, να βγουν και να το πουν δημόσια. Διαφορετικά καλό θα είναι να πάρουν θέση για τα διλήμματα, όπως τα παρουσιάζει η κυβέρνηση, στον οποία ακόμη ανήκουν”, ανέφερε σε ανακοίνωσή του ο Γ. Μπουτάρης.
Σχολιάζοντας την κίνηση του αναδόχου να διακόψει τις εργασίες ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης εκτιμά ότι πρόκειται για “εκβιασμό, για να αυξηθεί το κόστος της κατασκευής του μετρό Θεσσαλονίκης κατά μισό δισ. Η οργή περισσεύει. Απαιτούμε να γνωρίσει άμεσα η πόλη όλες τις λεπτομέρειες που αφορούν: Τα στάδια εξέλιξης των εργασιών, τα χρήματα που έχουν δαπανηθεί έως σήμερα, τις όποιες υπερβάσεις έχουν ήδη καταγραφεί, αν, πότε και πώς εξελίχθηκε η διαπραγμάτευση του δημοσίου (κυβέρνησης και ‘Αττικό Μετρό’) με τον εργολάβο για την τύχη των αρχαιολογικών ευρημάτων στο σταθμό της Βενιζέλου”. Ο δήμαρχος ζητά να υπάρξει “δέσμευση σε ανώτατο κυβερνητικό επίπεδο” για το χρονοδιάγραμμα αποπεράτωσης του έργου, καθώς και για τη συνύπαρξη του μετρό με τα αρχαία και λέει χαρακτηριστικά: “Δεν διαπραγματευόμαστε ούτε το μέλλον ούτε την ψυχή της Θεσσαλονίκης. Μετά τον κλαυσίγελο της τρύπας στη Νέα Εγνατία, που σκότωσε εν τη γενέσει της κάθε κουβέντα για την ανάπτυξη ενός υγιούς μέσου μαζικής μετακίνησης, όπως το τραμ, μετά το φιάσκο της υποθαλάσσιας, που στοίχισε στον έλληνα φορολογούμενο 60 εκατ. ευρώ κερατιάτικα, το ανεκδιήγητο ελληνικό κράτος δεν επιτρέπεται να αστοχήσει ξανά. Η πόλη απαιτεί να ξέρει: Θα γίνει επιτέλους το μετρό;”.
Τζιτζικώστας κατά Χρυσοχοΐδη – Σιμόπουλου
Ευθύνες στον υπουργό Μιχάλη Χρυσοχοΐδη και στο γενικό γραμματέα Δημοσίων Έργων Στράτο Σιμόπουλο επέρριψε ο περιφερειάρχης Απόστολος Τζιτζικώστας. Σε ανακοίνωσή του τονίζει: “Ζούμε τον απόλυτο παραλογισμό. Το μετρό Θεσσαλονίκης εκτροχιάστηκε. Η κατασκευή της κύριας γραμμής του μετρό είναι στον αέρα. Η ‘Αττικό Μετρό’ από την Αθήνα λέει πως το έργο πρέπει να συνεχιστεί, την ώρα που ο ανάδοχος λέει πως δεν μπορεί να το συνεχίσει. Και σε αυτό το θέατρο του παραλόγου και των αλληλοκατηγοριών την πληρώνει, όπως πάντα, η Θεσσαλονίκη, οι κάτοικοι, οι επαγγελματίες, οι επιχειρήσεις και οι επισκέπτες…”. Ο κ. Τζιτζικώστας επισημαίνει ότι εγκαίρως είχε προειδοποιήσει για τα προβλήματα βιωσιμότητας που αντιμετωπίζει το έργο και είχε ζητήσει να περάσει η διαχείρισή του στην “Εγνατία Οδό”. “Δυστυχώς όμως η ταλαιπωρία των Θεσσαλονικέων δεν έχει τέλος, όπως τέλος δεν έχει και ο εμπαιγμός από κάποιους δήθεν τεχνοκράτες. Το μοντέλο που έχει επιλεγεί για το μετρό Θεσσαλονίκης απέτυχε παταγωδώς. Καλούμε όλους τους εμπλεκόμενους άμεσα να δώσουν βιώσιμη λύση στο μετρό και να μεταφέρουν επιτέλους τις αρμοδιότητες και το κέντρο διοίκησης του έργου στη Θεσσαλονίκη. Πρέπει να καταλάβουν ότι η υπομονή της Θεσσαλονίκης και των Θεσσαλονικέων τελείωσε οριστικά”. Αργότερα σε δηλώσεις του ο κ. Τζιτζικώστας είπε: “Οι ευθύνες έχουν ονοματεπώνυμο. Πρέπει να αναζητηθούν στους ανθρώπους του αρμόδιου υπουργείου. Μιχάλης Χρυσοχοΐδης και Στράτος Σιμόπουλος φταίνε και οι δύο”.
…και Ιωαννίδης κατά Τζιτζικώστα
Στο θέμα παρενέβη και ο υποψήφιος περιφερειάρχης της ΝΔ Γιάννης Ιωαννίδης, ο οποίος βρήκε την ευκαιρία να επιτεθεί σε βάρος του κ. Τζιτζικώστα. “O εργολάβος στην αίτησή του επικαλείται τις προσφυγές του δήμου Θεσσαλονίκης. Έχουμε δηλαδή τον κ. Μπουτάρη να δίνει με τη στάση του αφορμές, όχι μόνο για να προκαλούνται καθυστερήσεις στο έργο, αλλά και για να στοιχειοθετούνται προσφυγές ιδιοτέλειας. Και ενώ έχουμε αυτά τα στοιχεία, ο Απ. Τζιτζικώστας κάνει μία δήλωση που τα αγνοεί, για να επιτεθεί μόνον στους κυβερνητικούς. Αντί να πει τα πράγματα με το όνομά τους, κλείνει το μάτι στον Μπουτάρη προσδοκώντας ψήφους από αυτόν”.
Να υπάρξει “άμεση απεμπλοκή από το έργο τώρα!” ζητά ο υποψήφιος δήμαρχος Χρήστος Μάτης, τονίζοντας ότι “η Θεσσαλονίκη δεν χρειάζεται μετρό αλλά μέτρο!”.
