Μετρό και ιστορικός πλούτος σε αντιπαλότητα
Μακεδονία, 25.02.2013
Γράφει η Παρύσατις Παπαδοπούλου-Συμεωνίδου, αρχιτέκτων-πολεοδόμος, ομ. καθηγήτρια ΑΠΘ
Ο λόγος για το πρόβλημα αδυναμίας περάτωσης του σταθμού μετρό Βενιζέλου, λόγω των αρχαίων ευρημάτων, ενόψει της αναγκαιότητας, όπως υποστηρίζεται από τους κατασκευαστές (και όχι μόνο), μεταφοράς των αρχαιοτήτων, προκειμένου να λειτουργήσει ο σταθμός.
Οι λόγοι, πάντως, υπέρ της μεταφοράς, λόγω των επιπτώσεων, δεν πείθουν. Το έργο αντιμετωπίζεται στεγανά από άποψη ιστορίας, κοινωνίας, παιδείας, από άποψη πολιτισμού και προβολής του, ακόμη και από άποψη οικονομίας (διότι οι λόγοι που προβάλλονται είναι αντίθετοι της ουσίας). Η πραγματικότητα, με την οποία έρχεται αντιμέτωπη σήμερα η κατασκευή του, έπρεπε να αναμένεται, εφόσον πρόκειται για έργο σε κύριο άξονα της πόλης, και μάλιστα στο κέντρο της, μιας πόλης τόσο πλούσιας σε πολιτισμό, η προβολή του οποίου τόσο ελάχιστα απασχόλησε στο παρελθόν. Ταυτίστηκε η πόλη με τον ρόλο της ως πόλη των προσφύγων και αποτέλεσε δεκανίκι της πολιτικής για την καταστροφή της.
Επειδή θα μετακινούνται στο σταυροδρόμι της Βενιζέλου οι χιλιάδες, που επικαλείται η εταιρεία του έργου, θα πρέπει να ακρωτηριασθεί το σημείο αυτό από τα ευρήματα και το «τετράπυλό» του (σε ευρήματα με τους πεσσούς του), μια μαρτυρία ενός άλλου σταυροδρομιού της ιστορίας, του χώρου, του πολιτισμού.
Τα ευρήματα είναι πολλά. Και μόνο μια ματιά στο εργοτάξιο από πάνω, από το πεζοδρόμιο, αρκεί για να θρέψει το δέος, να παραπέμψει τον νου στην ιστορία της πόλης, στον ρόλο της στον άξονα Ανατολής – Δύσης και Βορρά – Νότου. Η αναγνώριση της σημαντικότητας των ευρημάτων όχι μόνο στο συγκεκριμένο σημείο, αλλά και σε άλλα, που αποτέλεσαν μέσω της μετακίνησής τους το κακό προηγούμενο για την επίκληση σήμερα της μεταφοράς των αρχαιοτήτων, ασφαλώς γεννά τύψεις ως προς επιλογές δεκαετιών, τότε που η πόλη από τη δεκαετία του 1950 ακρωτηριαζόταν και κτιζόταν πάνω στην αρχαία πόλη, θάβοντας την ιστορία της. Επειδή προηγήθηκε η καταστροφή, θα πρέπει σήμερα τα έργα να αποτελειώσουν το έργο της;
Ασφαλώς υπάρχει πρόβλημα με τον σταθμό του μετρό. Αν καταργηθεί, η απόσταση μεγαλώνει μεταξύ Πλατείας Δημοκρατίας – Αγίας Σοφίας. Θα αναζητηθούν εναλλακτικές λύσεις για το συγκεκριμένο σημείο, μπροστά στην μεγάλης σημασίας διατήρηση των αρχαιοτήτων στον τόπο τους. Η μεταφορά τους δεν πείθει, όταν προβάλλονται λόγοι αστήρικτοι στον κυκλοφοριακό, κοινωνικό, περιβαλλοντικό κ.ο.κ. τομέα.
Στο ξεκίνημα των συζητήσεων για το μετρό είχα εκφράσει και είχα αναλύσει δημοσίως προσωπικές θέσεις. Έπρεπε να απαντηθεί αρχικά το ερώτημα «ποια Θεσσαλονίκη θέλουμε» και μετά να αποφασισθούν έργα. Διότι το συγκεκριμένο έργο, με προσωπικούς υπολογισμούς, δεν επρόκειτο να λύσει προβλήματα μιας Θεσσαλονίκης-μεγαπόλης, εξυπηρετώντας μόνον 15% – 20% των Θεσσαλονικέων (δεν θίγω στο σημείο αυτό το πρόβλημα της απόσβεσης του κόστους του έργου).
Δεν είναι δυνατό να τίθεται η ιστορία της πόλης σε τραπέζι πομπώδους διαπραγμάτευσης με την εναλλακτική «μεταφορά αρχαιοτήτων ή μετρό». Πρόκειται για προδοσία της πόλης. Η ιστορία δεν διαβάζεται στα μουσεία, αλλά ζωντανά για να παιδεύει – εκπαιδεύει. Η απόφαση για σεβασμό της ιστορίας της Θεσσαλονίκης θα πρέπει να δημιουργήσει προηγούμενο για όλους τους τομείς που αντιστρατεύονται την παιδεία, τον πολιτισμό.
Η ιστορία αναζητεί διεξόδους. Η κοινωνία της Θεσσαλονίκης θα πρέπει να τις αναζητήσει και να τις διασφαλίσει.
