Η μεγάλη πρόκληση της Θεσσαλονίκης
Καθημερινή, 15.03.2013
Της Γιωτας Μυρτσιωτη
Αποψη του αποκαλυφθέντος νεκροταφείου στον υπό κατασκευή σταθμό μετρό «Συντριβάνι», στη Θεσσαλονίκη. Τα έργα έχουν φέρει στο φως σημαντικά ευρήματα, με πιο εντυπωσιακά αυτά στον σταθμό «Βενιζέλου».
Τα αρχαιολογικά ευρήματα στα εργοτάξια του μετρό προκαλούν αντιπαραθέσεις για το μέλλον της πόλης
Ας γυρίσουμε τον χρόνο πίσω. Τον Ιούλιο του 2006, όταν υπουργείο Πολιτισμού και Αττικό Μετρό έβαζαν υπογραφές σ’ ένα μνημόνιο-δέσμευση για αποθήκευση, φύλαξη, συντήρηση και έκθεση των ευρημάτων που θα αποκάλυπτε -βάσει μελέτης- η μεγαλύτερη ανασκαφή στην καρδιά της Θεσσαλονίκης. Οι εκτιμήσεις των αρχαιολόγων για τους υπόγειους θησαυρούς δεν έπεσαν έξω. Οι μετροπόντικες γύρισαν κυριολεκτικά τον χρόνο πίσω. Στα βάθη της μακραίωνης Ιστορίας.
Σήμερα, έπειτα από μια πενταετή ανασκαφή σε 11 θέσεις, συνολικής έκτασης 29.000 τ.μ., περισσότερα από 124.500 κινητά ευρήματα (εκ των οποίων 58.000 νομίσματα και 9 χρυσά στεφάνια) και αναπάντεχα ως προς τη διατήρησή τους μνημειακά αστικά τοπία στους σταθμούς «Αγίας Σοφίας» και «Βενιζέλου», φέρνουν για πρώτη φορά την πόλη αντιμέτωπη με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της.
Μεγάλο στοίχημα είναι η διατήρηση της πιο μνημειακής δημόσιας αρχιτεκτονικής σύνθεσης 1.600 τ.μ. στον σταθμό Βενιζέλου. Δύο επιστημονικές επιτροπές (ΑΠΘ και ΤΕΕ) κινούνται ήδη για αναπομπή της γνωμοδότησης του ΚΑΣ, ενώ παράλληλα εκπονούν μελέτες για τη συνύπαρξη αρχαίων και σταθμού. «Είμαστε ανοιχτοί στη συζήτηση οποιασδήποτε τεχνικά εφικτής πρότασης. Πρέπει όμως να γίνει έγκαιρα στον επόμενο ενάμιση μήνα. Η πόλη δεν αντέχει άλλες καθυστερήσεις», επισημαίνει στην «Κ» ο γ.γ. Δημοσίων Εργων Στράτος Σιμόπουλος.
Κι ενώ οι φωνές κατά της μεταφοράς του δρόμου πληθαίνουν (συγκεντρώθηκαν πάνω από 10.000 υπογραφές), τα ανασκαφικά κεφάλαια στους άλλους σταθμούς κλείνουν, ανοίγοντας νέα ζητήματα, της ανάδειξης αρχαίων στους σταθμούς και της μόνιμης στέγασης-έκθεσης χιλιάδων ευρημάτων που ξεχειλίζουν σε αποθήκες.
«Η Θεσσαλονίκη θα αποκτήσει ένα μετρό υπόδειγμα, με δώδεκα σταθμούς-μουσεία», διαβεβαίωσε ο πρόεδρος της Αττικό Μετρό Χρήστος Τσίτουρας. Προς το παρόν «δεν έχουν υποβληθεί αρχιτεκτονικές μελέτες στις εφορείες για τον μουσειακό σχεδιασμό των σταθμών», διευκρινίζουν οι προϊστάμενοι των ΙΣΤ΄ ΕΠΚΑ και 9η ΕΒΑ, Βασιλική Μισαηλίδου και Δέσποινα Μακροπούλου, αντίστοιχα.
Εξαίρεση αποτελεί ο σταθμός «Αγίας Σοφίας», όπου 600 τ.μ. του τέταρτου ορόφου θα μετατραπούν σε μουσείο. Πέτρα πέτρα αποκολλήθηκε με εκμαγεία το μνημειακό αστικό σύνολο της Υστερης Αρχαιότητας με το τμήμα της κεντρικής οδού (decumanus) 77 μ. για να επανατοποθετηθεί στο μουσείο, πλαισιωμένο από κινητά ευρήματα.
Μια εικονική διαδρομή
Ας γυρίσουμε τον χρόνο στο μέλλον. Για μια εικονική διαδρομή -με οδηγούς τις αρχαιολόγους Βασιλική Μισαηλίδου και Κρινιώ Κωνσταντινίδου- στους σταθμούς που θα μεταφέρουν την ατμόσφαιρα της αρχαίας πόλης.
Εκκίνηση, ο «Νέος Σιδηροδρομικός Σταθμός» και «Δημοκρατίας». Κτερίσματα πολυπληθών τάφων του δυτικού νεκροταφείου, ταφικές κατασκευές, βωμοί, ερείπια μικρού ναού παλαιοχριστιανικών χρόνων φωτίζουν την εικόνα από τον 4ο π.Χ. ώς τον 4ο μ.Χ. αι.
Επόμενη στάση, «Βενιζέλου»: Εκεί χτυπούσε διαχρονικά η καρδιά του εμπορίου σε εργαστήρια και καταστήματα, κυρίως στο Βυζάντιο. Κομβικό σημείο, το τετράπυλο (ανάλογο με την αψίδα του Γαλερίου, τη γνωστή Καμάρα) κάτω από το όποιο διέρχονταν οι μεγάλοι δρόμοι: ο μαρμαρόστρωτος (decumanus maximus, 4ου και 6ου αι.) μήκους 77 μ. και ο κάθετος cardo που συνέδεε το λιμάνι του Μ. Κωνσταντίνου με τα βόρεια Τείχη.
«Αγίας Σοφίας»: Δεύτερο εμβληματικό αστικό τοπίο διαχρονικής χρήσης με το καλοδιατηρημένο τμήμα της μαρμαροστρωμένης κεντρικής οδού (decumanus), μια πλατεία με ερείπια κρηναίου οικοδομήματος. Τον μνημειακό δρόμο ενισχύει κιονοστοιχία όπου διασώθηκε ο στυλοβάτης με 10 βάσεις κιόνων (4ου και 6ου αι.) χαρακτηρίζοντας τον οδικό άξονα via colonnata.
«Συντριβάνι» – «Πανεπιστήμιο». Η καταχωθείσα τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική θα αναδειχθεί με απεικονιστικές μοντέρνες μεθόδους. Πλούσια ταφικά ευρήματα, εκ των οποίων οκτώ χρυσά στεφάνια, με φύλλα βελανιδιάς (2ος αι. π.Χ.) και ελιάς (β΄ μισό 3ου αι. π.Χ.) από το ανατολικό νεκροταφείο, κτιριακά κατάλοιπα, υπέροχο ψηφιδωτό προγενέστερου ναού της τρίκλιτης βασιλικής, ανασυνθέτουν το ψηφιδωτό της πόλης ώς και τον 4ο μ.Χ. αι.
«Φλέμινγκ» – Αμαξοστάσιο Πυλαίας: Νεκροταφείο ρωμαϊκών χρόνων πολύτιμο για την τοπογραφία της «χώρας» στη Φλέμινγκ και οργανωμένος προκασσάνδρειος οικισμός (4ου – αρχών 3ου π.Χ. αι.) συμπληρώνει την εικόνα ενός πλούσιου νεκροταφείου που βρέθηκε στον κόμβο Καλαμαριάς.
Η πρώτη έκθεση 1.000 περίπου ευρημάτων του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης θα αναπτυχτεί σε δύο μουσεία (Βυζαντινό και Αρχαιολογικό) το 2014 και θα μας ταξιδέψει μέσα από το παρελθόν στο μέλλον της πόλης.
