Αφήγηση και κώδικας/3 Εγνατία οδός
Petefris.blogspot.gr, 11.02.2013
ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΑ ΠΑΝΤΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟ
Δεν γνωρίζω λεπτομέρειες από τα σκάμματα του μετρό Θεσσαλονίκης . Ο,τι βλέπω στο διαδίκτυο. Δεν καταλαβαίνω τον καβγά για την διατήρηση των αρχαιοτήτωνστη συμβολη Βενιζέλου Εγνατίας και ιδίως, τον όλεθρο της μεταφοράς ενός καλα διατηρημένου παλαιοχριστιανικού δρόμου αστικής Εγνατίας στο στρατόπεδο Παύλου Μελά. Νομίζω πως μεταξύ μεταφοράς του σταθμου του μετρό και της παράλογης μεταφοράς, υπάρχει μια τρίτη λύση ,που μάλιστα μπορεί να υλοποιηθεί σε όλην την έκταση της Θεσσαλονίκης:
Λέγεται « διατήρηση επι τόπου, με προσωρινή αποξήλωση και επαναφορά».
Τι θα πεί αυτό;
Οι σταθμοι του μετρό «χτίζονται» όπως περιγράφουν οι μηχανικοί Βασιλακοπούλου, Ρίζος και Βρεττός στο Συνέδριο του ΤΕΕ που έγινε στον Βόλο τέλος Σεπτεμβρίου-Οκτώβριο 2010. Η ανακοίνωσή τους έχει τον τίτλο Γεωτεχνικός και δομοστατικός σχεδιασμός σταθμών και υπάρχει στο διαδίκτυο. Αφορά τον «κόμβο» Συντριβανίου και τον σταθμό Βενιζέλου. Υπάρχει μια σχηματική εγκάρσια τομή του σταθμου Βενιζέλου και ένα τοπογραφικό διάγραμμα- γενική κάτοψη.
Ο σταθμός ,για λογους εξοικονόμησης χρόνου, χτίζεται πρώτα με «σκυροδέτηση της πλάκας οροφής και αντιστήριξη των παρειών».
Ακολουθεί μπάζωμα του επάνω τμήματος και απόδοση του δρόμου στην κυκλοφορία και μετά οι τεχνικοί χώνονται στα υπόγεια και κατεβαίνουν με επάλληλες πλακες μπετόν, τέσσερις νομίζω και φτάνουν στο κυρίως δάπεδο, στα μείον 14 περίπου μέτρα, ενώ ακολουθεί ειδική πασσαλόπηξη άλλα εννέα μέτρα.
Το βάθος εκσκαφής είναι 27 μέτρα και «χρήσιμος» χώρος για τον σταθμό, είναι από τα 11 μέτρα ΚΑΤΩ από το έδαφος.
Επομένως, πείτε στους «ειδικούς» χαιρετίσματα, πως οι κατασκευαστές του έργου ,για λογους πολλούς και κυρίως, ταχείας απόδοσης των αστικών δρόμων στην κυκλοφορία, «χτίζουν» τους σταθμους από επάνω προς τα κατω. Και ο τόπος όπου υπάρχει βεβαιότης ή υπόνοια πως θα βρεθουν αρχαία, ανήκουν σε μια φάση έργου που προβλέπει απλως μπάζωμα της περιοχής. Ακούτε: μπάζωμα, Περισσεύει λοιπόν άφθονος χώρος διατήρησης αρχαίων ΕΠΙ ΤΟΠΟΥ, αφου προηγουμένως απομακρυνθουν προσωρινά οι αρχαιότητες και επιστρέψουν κατά την διαδικασία αποκατάστασης του τελικου οδοστρώματος.
Οι άνθρωποι ,σύμφωνα με το σχέδιο,έρριξαν δυνατά μπουντρέλια ,πυκνά, στις επιμήκεις πλευρές του σταθμου. Φαίνονται στις φωτογραφίες. Μετά, άρχισε η αρχαιολογική έρευνα και έπεφτε σε αρχαιότητες, Ειδικά στο βόρειο τμήμα της Εγνατίας(*), και συμβολη με Βενιζέλου, φαίνεται πως έπεσαν διάνα:τετράπυλο δύο τεμνομένων κυρίων οδών, έμβολοι ή τροπικες (στοές αγορών) εκατέρωθεν, ειδικα δυό παραστάδες έχουν γλυφές που χρονολογούνται εύκολα. Η Εγνατία οδός, εκεί που βρέθηκαν εύλογα μεγάλες ποσότητες υδραργύρου(** )έδειξε πραγματικά την ανεκτίμητη αξία της.
Αλλά προέκυψε πρόβλημα: οι αρχαιότητες αυτές, απόλυτα ομόλογες με άλλα όψιμα ρωμαικά και πρωτοχτιστιανικα ευρήματα (ειδικά αυτές, μάλλον μετά τον μεγάλο σεισμό του 620μΧ(***) βρέθηκαν στα έξι μέτρα από το σημερινό έδαφος. Απομένουν τουλάχιστον 3 ή 4 μέτρα περαιτέρω ανασκαφών που μπορεί να δώσουν πρώιμα ρωμαικά ή και ελληνιστικά(****),άρα πρέπει να φεύγουν οι υπάρχουσες αρχαιότητες ή να μεταφερθουν, ώστε να πέσει η πλακα από το παχύ οπλισμένο σκυρόδεμα και το ειδικό μπετόν, να μπαζωθουν αμέσως αυτά τα 10 τουλαχιστον μέτρα Χ76 μέτρα μήκους και 20 μέτρα πλατους(*****) και να αποδοθεί επιτέλους και αυτό το τμήμα στην κυκλοφορία. Από κεί και κατω, οι τεχνικοί ξέρουν τι να κανουν.
Από το ΚΑΣ, τον σύμβουλο (μάλλον) του έργου κ. Τιβέριο και λοιπά, είπανε να μεταφέρουν τον δρόμο στο Παύλου Μελά «κι αν βρεθούν και άλλα αξιόλογα ευρήματα, να εκτεθουν κι αυτά εκεί». Υποθέτω πως πολύ σωστά περιμένουν (α) την προ του σεισμου του 620μΧ ακόμη πιο συναρπαστική φάση της Εγνατίας, κάπως δύσκολο επειδή θα έπεσε λιθωρυχία, έως και την Εγνατία-κλειδί, την αρχικη, του Εγνατίου, μεταξύ 146 -120 πΧ (που κατά τη γνώμη μου αυτή η ανακαλυψη κρατάει και τα κλειδιά της γένεσης της Ρωμαϊκής Θεσσαλονίκης (******)πράγμα που δεν μας απασχολεί εδώ.
Στην διαμάχη έχουμε αμέσως τους Πολίτες, τους υπερασπιστες του Κελλαρίου, του οικοπέδου της Ναυαρίνου και άλλων αστείων ζητημάτων, που είναι απλως θύματα επικοινωνιακων τερτιπιών,του κ. Σιμόπουλου, ως αρμοδίου γενικού γραμματέα που εδιδάχθη να είναι ταχύς (το «ανακριβής» δεν πείραξε ποτέ κανέναν), τους εργαζόμενους στο μετρό που φοβουνται με την νέα καθυστέρηση ότι θα κατέβουν σε αμοιβές πείνας, εφ΄όσον δεν τους διώξουν και στους αρχαιολόγους που είναι οι υπεύθυνοι του μπάχαλου,μαζί με τις κυβερνήσεις από το 1998 έως σήμερα, επειδή με νομότυπες διαδικασίες οδήγησαν την πόλη στην οικονομική εξαθλιωση σπουδαίων εμπορικών της αξόνων, ακόμη και πρίν την οικονομική κρίση.
Τώρα βγαίνουν και λενε πως εγκαίρως ειδοποίησαν πως θα πέσουν σε αρχαιότητες και βάζω και τα πέντε χέρια μου στη φωτιά ότι οι τοπικοί αρχαιολόγοι αυτό έκαναν!Ενδεχομένως να έπεισαν και τις προϊστάμενες αρχές τους, αλλα όχι το ΚΑΣ που δρά συμβουλευτικα και ιδίως τους γενικους γραμματείς που εντέλει αποφασίζουν τι θα πάει στον υπουργό τους.
Η λύση που προτείνω
(α) αποσείει την κατηγορία πως ο δρόμος, θα πάει αλλού και θα ομοιάζει εκτός θέματος
(β) η ελεγχόμενη διάλυση και επισυναγωγή των διαλυμένων είναι δόκιμη μέθοδος γνωστή κυρίως από το Αμπου Σιμπέλ προ πενήντα ετών από την Ουνέσκο και από πάρα πολλές εφαρμογές, διαφόρων εποχών υλικών και περιόδων.
(γ) επιτρέπει απρόσκοπτη συνέχεια των εργασιών,παράλληλα αρχαιολογικών και τεχνοδομικών.
(δ) οι εργαζόμενοι συνεχίζουν, οι αρχαιολόγοι γλυτώνουν την μεμψιμοιρία, η πόλη αποκτά ένα ή και περισσότερα εκθέματα δημοσίου χώρου.
Η προτεινόμενη λυση:
Ο αρχαίος δρόμος ,με τις γνωστές δόκιμες μεθόδους, να αποσυναρμολογηθεί, να παρθουν παραπάνω μέτρα ακριβους αποτύπωσης και να παραμείνει σε φύλαξη.
Εάν υπάρχουν και άλλα ευρήματα κάτω από την Εγνατία, να πάρουν τις αποφάσεις τους κατά τον Νόμο. Να ξεχάσουν τελειως το Παύλου Μελά.
Αφου πέσει η πλακα οροφής του σταθμού και στεγνώσει και έρθει η ώρα του μπαζώματος,να μπαζωθεί το πάχος μεταξύ πλάκας και επιπέδου της αρχαίας οδού. Περίπου 5 μέτρα.
Θα υπάρχει τώρα ένα κενό 76Χ20 μισομπαζωμένο κατά το κατω ήμισυ.
Εκεί όπου υπάρχει αρχαιότης διατηρητέα, να εγκιβωτιστεί σε ένα «δωμάτιο» κενό μπαζωμάτων, με άνετη πρόσβαση, φωτισμό και ειδική διαμόρφωση από την πλευράς είτε του κλιμακοστασίου από το Αλκαζάρ, είτε ανεξάρτητη, όπως περίπου το Υδραγωγείο Μπιν μπιρ Ντερέκ της Πόλης. Εντάξει, χωρίς χρωματιστά φώτα και βάρκες.
Από πάνω, παχειά πλακα που ερείδεται στα υπάρχοντα μπουντρέλια . Ο υπόλοιπος χώρος, μπάζωμα όπως προβλέπει η μελέτη.
Να αποκατασταθεί η οδός πληρως στην παλιά της ακριβή θέση, κι αυτό το έργο, με την εσωτερική διαμόρφωση να κρατήσει όσα χρόνια θέλει.
Η μόνη καθυστέρηση που προκύπτει είναι
(α) η αποκαθήλωση των αρχαίων συστατικών της οδου, με τις δοκιμασμένες μεθόδους. Αυτό έγινε ήδη σε άλλα σημεία.
(β) η συνέχιση άλλων 4 μέτρων βάθους ανασκαφής με πολλες βάρδιες και σύστημα.
(η) η κρίση του ΚΑΣ για τις νέες αρχαιότητες ,αν υπάρχουν.
Η έλλειψη πραγματικών στοιχείων, μπορεί να αποδείξη ανέφικτη την πρότασή μου. Ζητώ την συμπάθειά σας, εξάλλου γι΄αυτό και την πρόταση την αποκαλώ «σενάριο». Βασίζεται στην γνώμη των μηχανικών για την τύχη του χώρου όπου βρίσκονται οι αρχαιότητες. Εξαρχής ο στόχος ήταν να μπαζωθεί. Γιατί να μη κρατήσουμε «δωμάτια» με αρχαιότητες και για τους άλλους σταθμους;
Και κάτι σημαντικό: στην ιστορία αυτή δεν άκουσα προσώρας την άποψη και την τεκμηριωμένη γνώμη κανενός αρχιτέκτονα της υπηρεσίας. Γιατί; αφου δουλεύουν στην υπηρεσία έμπειρα σαϊνια.Και το μετρό είναι τεχνικό έργο. Δεν μπαίνω σε περισσότερα.
Εάν έχω δίκιο, τότε παίρνω φόρα και ζητώ απο τον Δήμο, την Αρχαιολογία, και πάντα αρμόδιο, μαζί με την ολοκλήρωση του μετρό, να χαρίσει στην πόλη μια νέα πλατεία, ακριβώς κατω απο την συνοικία Μπαλαάτ, δυτικώς της πυρικαύστου Εβραϊδος, διοτι εάν και όποτε περάσει η Κρίση, να ζήσει ευμαρή βίο και η Θεσσαλονίκη που δεν αξιώθηκε πλατείες και εμπόριο άλλο πλην του μεσοπολεμικού: να κατεδαφιστεί αμέσως το Καραβάν Σαράι και να γίνει μιά υπέροχη πλατεία.Ως ελάχιστη αποζημίωση της πόλης γιά τον αστικό της διασυρμό! Οσο γιά την ιδιοκτησία, νομίζω πως οι ιδιοκτήτες θα αρέσκονταν να έχουν ένα μεγάλο υπόγειο χώρο στάθμευσης αρκετών επιπέδων, ώστε και το μετρό να εξυπηρετείται ,αλλα και οι πεισματάρηδες της ρόδας. Αρχαία δεν έχει επειδή τα λέει ωραία ο Πασχάλης Ανδρούδης (Μακεδονικά, τόμος 35, 2006, σελίδες 63 και εφεξής) Το μεγάλο Καραβάν Σεράι της Θεσσαλονίκης. Ιστορικες και αρχαιολογικές μαρτυρίες. Υπάρχει και στο διαδίκτυο. Διαβάστε το.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(*)Την αποκαλώ «Εγνατία» όχι επειδή λεγεται έτσι «τον εικοστό αιώνα»αλλα επειδή θεωρώ πως παρασύρθηκε πολύς κόσμος από την μελέτη του Μακαρόνα για δήθεν οδευση της ρωμαϊκής Εγνατίας από το Δερβένι. Ο άνθρωπος έμπλεξε τον επίσης ρωμαϊκό δρόμο Θεσσαλονίκης- Στόβων- Σκούπων με την Εγνατία.Η οδός διέσχιζε την πόλη, ανέβαινε στον Χορτιάτη και στο Αρδαμέρι και κατέληγε από την πεδιάδα του Ζαγκλιβερίου στον παραλιμνιο σταθμό (mansio) της Απολλωνίας.
(**) Ο υδράργυρος από την αρχαιότητα ήταν το βασικό υλικό καθαρισμου και επεξεργασίας του χρυσου. Η Θεσσαλονίκη είχε πλησιόχωρα ορυχεία χρυσου και αργύρου, στην Κάτω Περιστερά και μεταξύ Γαλαρινου και βουνού, αλλα και κτίσμα στα Πλατανάκια του Πανοράματος που ομοιάζει με τον Ασημόμυλο στο Παλαιόκαστρο του Γεδικλή και στον Γαλαρινό. Η ανασκαφή έπεσε μάλλον σε εργαστήρια χρυσοχοϊκής τέχνης. Η Βενιζέλου βρίσκεται στα δυτικα της «παλαιάς πυρικαύστου Εβραϊδος»¨έναντι Παναγίας Χαλκέων και απέναντι από το Μπεζεστένι, όπου μαγαζια με πολύτιμα είδη.
(***) Ο σεισμός αυτός, μαρτυρημένος από το βιβλίο των Θαυμάτων του Αγίου Δημητρίου και πολλακις επαληθευμένος ανασκαφικά, «χάρισε» στην πόλη ένα μεγάλο πάχος συντριμμάτων ανάμεσα στον 6ο και στον 10ον αιώνα, με διαταραγμένα στρώματα, μάλλον επειδή οι Θεσσαλονικείς εκείνο το διάστημα καλλιεργουσαν τη γή και απέφευγαν την ύπαιθρο.
(****) Σε πολλες ανασκαφές βρέθηκε ελληνιστική φάση, αλλα πιστεύω πως ο Κάσσανδρος έδωσε το όνομα Θεσσαλονίκη στην παραλιακή Θέρμη που είχε βέβαια, ως αποικία και μεσόγειο οικισμό («χώρα» και «σκάλα») όπως το σύνολο των αποικιών της Κρουσίδος, της Παλληνης και πολλων περιοχών ανατολικότερα. Οι λιγοι τάφοι και ο τρόπος διάστρωσης του ελληνιστικού υποστρώματος μάλλον κρύβει ύπαρξη και ζωντανή παρουσία συνοικισμών ,όπως η Αλια, ενδεχομένως και άλλες, που απλώνονταν από το Λεμπέτ έως οτ Σέδες και βέβαια, και μέσα στην μετέπειτα Ρωμαική Θεσσαλονίκη. Η κύρια ένδειξη της αλλαγής τοποθεσίας αρκετών μακεδονικών πόλεων λογω ακριβώς της Εγνατίας είναι η Πέλλα (οπου η Εγνατία τέμνει αρχαίες μακεδονικές επαύλεις και η ρωμαϊκή της φάση είναι στην Νέα Πέλλα, το Παλαιόκαστρο Αραβυσσου, οι σταθμοί της οδου σε πολλά μέρη ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και πάνω απ΄όλα η ίδια η Θεσσαλονίκη όπου ο δρόμος έρχεται από δυτικα και μπαίνει στην πόλη ευθύτατος, χωρίς καμπές!
(*****) Η σημερινή Εγνατία έχει πλατος 20 μέτρα και εκατέρωθεν προς τα δυτικά σχεδιάστηκαν οι καθοδοι προς το μετρό,στο Μπεζαστένι και στο Αλκαζάρ.Πρώτα φαίνεται πως ξεκίνησαν από την νότια λωρίδα και μετά πήγαν στη βόρεια, όπως διδάσκουν οι φωτογραφίες που επισυνάπτω
(******) Η υπόθεση εργασίας μου για ενιαίου σχεδίου Ρωμαική Θεσσαλονίκη, θα ισχυροποιηθεί εφ΄όσον βρεθεί οδός τέλους 2ου πΧ αιώνος.
