MetroThessalonikis.com

Μακεδονία, 16.03.2013

Του Κώστα Μαρίνου

Οι ανακοινώσεις για ευρήματα των ανασκαφών για την κατασκευή των σταθμών του μετρό Θεσσαλονίκης σίγουρα θα συγκεντρώσουν το μεγάλο ενδιαφέρον όσων παρακολουθήσουν την 26η συνάντηση για τις ανασκαφές στη Μακεδονία και τη Θράκη, η οποία αρχίζει στις 20 Μαρτίου. Όμως αυτό δεν σημαίνει πως και οι άλλες εισηγήσεις υπολείπονται σε ενδιαφέρον.

Μπορεί η οικονομική κρίση να έχει επηρεάσει και το έργο των αρχαιολόγων, όμως αυτοί επιμένουν. Τόσο στον χώρο των ανασκαφών, εάν και όταν δίδονται τα απαραίτητα κονδύλια, όσο και συνέχεια στα εργαστήριά τους. Ίσως μάλιστα η υποχρεωτική βραδύτητα στους ρυθμούς των ανασκαφών τούς δίνει τη δυνατότητα μιας απαραίτητης ανασκόπησης της προηγούμενης δουλειάς τους.
«Η κρίση είναι θετική από αυτή την άποψη. Άλλωστε, η αρχαιολογική έρευνα δεν τελειώνει με την ανασκαφή, αφού χρειάζεται και η μελέτη και μπορεί να απαιτηθεί μελέτη πολλών μηνών για μια ανασκαφή που ολοκληρώνεται σε έναν μήνα» είναι η άποψη του καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας Στέλιου Ανδρέου, ο οποίος ως μέλος της οργανωτικής επιτροπής της συνάντησης έχει μια συνολική εποπτεία των ανακοινώσεων που πρόκειται να γίνουν.
Από την Τετάρτη έως και την Παρασκευή, στην Αίθουσα Τελετών του παλαιού κτιρίου της Φιλοσοφικής σχολής του Αριστοτέλειου, όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να παρακολουθήσουν μια ανασκόπηση του έργου τόσο των αρχαιολόγων του ΑΠΘ όσο και αυτών που υπηρετούν στις υπηρεσίες του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού. Έργο που πραγματοποιείται από τα άκρα της Δυτικής Μακεδονίας ώς τη περιοχή της Θράκης, σε τόπους γνωστούς όπως η Πέλλα ή το Δίον ή λιγότερο γνωστούς όπως στον προϊστορικό οικισμό της Αυγής Καστοριάς ή στη Μαυροπηγή και το φράγμα Ιλαρίωνα.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΣΤΗ ΒΕΡΓΙΝΑ
Έργο ζωής είναι για την αρχαιολόγο Στέλλα Δρούγου οι ανασκαφές στη Βεργίνα και «Βεργίνα 2012. Ο τομέας Τσακιρίδη» είναι ο τίτλος της ανακοίνωσης που θα κάνει.
«Είναι πολύ κοντά στο Μητρώον, το Ιερό της Κυβέλης, της Μητέρας των Θεών. Αν και η ανασκαφή λόγω της κατάστασης προχωρά με αργούς ρυθμούς, δίνει ενδιαφέροντα στοιχεία για τη ζωή της πόλης της Βεργίνας στα χρόνια της κατάκτησής της από τους Ρωμαίους. Δηλαδή η πόλη ζει, ίσως με τρόπο διαφορετικό, μέχρι και τον 1ο αιώνα μ.Χ. Έχουμε μήτρες, υπολείμματα μετάλλων, που φανερώνουν μια πολύ ενδιαφέρουσα δραστηριότητα σε βιοτεχνικά προϊόντα. Αυτό σημαίνει ότι η πόλη δεν καταστράφηκε από τους Ρωμαίους, αλλά συνέχισε να ζει. Αυτά τα ευρήματα επιβεβαιώνουν τις ενδείξεις που είχαμε». Η κ. Δρούγου παράλληλα προετοιμάζει την επόμενη φάση των ανασκαφών στο Πολυνέρι Γρεβενών με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ και όπως λέει «ελπίζουμε σε δύο χρόνια να έχουμε εκεί έναν πολύ καλό αρχαιολογικό χώρο».

ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Συνήθως το προσπερνάμε αδιαφορώντας και ίσως μόνο κάποιοι ξένοι επισκέπτες του ρίχνουν μια ματιά. Αυτό το σημείο, που βρίσκεται μπροστά από τα λουτρά Παράδεισος, φωτίζουν με την ανακοίνωσή τους με τίτλο «Κρηναίο οικοδόμημα αυτοκρατορικών χρόνων στη Μέση οδό της Θεσσαλονίκης» η Πολυξένη Αδάμ-Βελένη και ο Γιώργος Βελένης.
«Αφορμή γι’ αυτή την ανακοίνωση στάθηκε το μείζον ζήτημα που προέκυψε πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη με τις σωστικές ανασκαφές στις δύο κεντρικές στάσεις του μετρό (της οδού Αγίας Σοφίας και της οδού Βενιζέλου, στη διασταύρωσή τους με την Εγνατία).
Πρόκειται για ένα μεγαλόπρεπο οικοδόμημα στη διασταύρωση των οδών Εγνατίας και Μητροπολίτου Γενναδίου, που είχε σκαφτεί το 1926, είναι σήμερα ακόμη ορατό και από παρερμηνεία ήταν γνωστό μέχρι πρόσφατα ως εξέδρα.
Το 1994, με το προσωπικό που διαθέταμε στο έργο της διαμόρφωσης της Αρχαίας Αγοράς, καθαρίσαμε τον μικρό αρχαιολογικό χώρο και με έκπληξή διαπιστώσαμε ότι αυτή ‘πατούσε’ πάνω στο οδόστρωμα της Μέσης οδού, της σημερινής Εγνατίας. Έτσι, πολύ πριν αρχίσουν οι εργασίες του μετρό, γνωρίζαμε σε ποιο βάθος ακριβώς θα βρισκόταν το αρχαίο μαρμάρινο οδόστρωμα και φυσικά είχε γίνει επισήμανση της σπουδαιότητας των αρχαίων που αναμενόταν να ανευρεθούν στα σχετικά έγγραφα.
Το κτίσμα είναι μία ημι-εξαγωνική κρήνη με έναν κρουνό, ο οποίος κοσμούνταν με ένα γλυπτό από όπου έτρεχε το νερό. Ήταν διακοσμημένη με τέσσερις πεσσούς με φυτική διακόσμηση, οι οποίοι σώζονται μέχρι τις μέρες μας, και ήταν στεγασμένη με φατνώματα διακοσμημένα και πάλι με γιρλάντες ανθέων και φυτών. Όλος αυτός ο διάκοσμος ανέπλαθε ένα ειδυλλιακό περιβάλλον στην καρδιά της ρωμαϊκής Θεσσαλονίκης.
Στην ανακοίνωση συζητούνται θέματα που αφορούν τη χωροταξική θέση της κρήνης, τον ενδεχόμενο συσχετισμό της με άλλα κτίσματα, τη γλυπτική της διακόσμηση και τη χρονολόγησή της στους μέσους αυτοκρατορικούς χρόνους (2ος-3ος αι. μ.Χ.) και κυρίως τη σχέση της με τις υπόλοιπες αρχαιότητες που έχουν έρθει στο φως με τις ανασκαφές του μετρό».

ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ
Ανακοινώσεις με τίτλους όπως «Ψευδο-τρισδιάστατη απεικόνιση αρχαιοτήτων του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης μέσω ψηφιακής φωτογράφησης» ή «εφαρμογή ψηφιακών τεχνολογιών στη μελέτη των ευρημάτων του Δερβενίου», «Άργιλος. Αρχαιολογικές έρευνες και γεωφυσική διασκόπηση» ή «Νέα αρχαιομαγνητικά δεδομένα από φούρνους και κεραμεική των ανασκαφών της Θάσου: συμβολή στη μελέτη των μεταβολών του γήινου μαγνητικού πεδίου κατά την αρχαϊκή και την πρωτοβυζαντινή περίοδο», επιβεβαιώνεται και στην 26η αρχαιολογική συνάντηση η συχνή ανάγκη διεπιστημονικής προσέγγισης των ευρημάτων των ανασκαφών και της μελέτης τους. Όμως η τεχνολογία βοηθά και στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης.
«Η συλλογή αρχειακού υλικού για την τεκμηρίωση της μόνιμης έκθεσης του Βυζαντινού Μουσείου Διδυμοτείχου» είναι ο τίτλος της ανακοίνωσης του Νικόλαου Λιναρδάτου. Σε ένα μουσείο που στήθηκε «με σκληρή προσπάθεια», όπως λέει, «με την επίβλεψη της Δέσποινας Μακροπούλου, νυν προϊσταμένης της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων», ο κ. Λιναρδάτος συμβάλλει με την υποστήριξη της έκθεσης με φωτογραφικό και άλλο αρχειακό υλικό και προσθέτει «θέλω να αναδείξω από την πλευρά μου ένα πολύ ευαίσθητο θέμα: της νεότερης ιστορίας της Θράκης μετά τη συνθήκη της Λοζάνης, που ανάγκασε τους πληθυσμούς να την εγκαταλείψουν και να τριχοτομηθεί. Αυτή η έκθεση, με υλικό από το ιστορικό αρχείο του Γεωργίου Λαμπάκη, μέρος της συλλογής του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου της Αθήνας παραχωρήθηκε στο Βυζαντινό Μουσείο Διδυμοτείχου. Ο Λαμπάκης ήταν ο πρώτος έλληνας αρχαιολόγος ο οποίος επί τουρκοκρατίας στην περιοχή κατάφερε με τη βοήθεια της βασιλίσσης Όλγας να επισκεφθεί τη Θράκη και τη Μικρά Ασία, και φωτογράφισε με μεγάλο ζήλο το Διδυμότειχο, την Ανατολική Θράκη. Αυτή η έκθεση μαζί με τη μουσειολογική άποψη της κ. Μακροπούλου και των συνεργατών της θα βοηθήσει τους επισκέπτες να μάθουν πολλά για την ιστορία της περιοχής». Όμως η έκθεση έχει και έναν άλλο στόχο και μάλιστα διπλό. Αφενός να κατανοήσουν άτομα και φορείς τη σημασία των αρχείων που συχνά καταλήγουν στα σκουπίδια ή φθείρονται καταχωνιασμένα σε συρτάρια, ώστε να τα παραδώσουν για συντήρηση και ανάδειξη στο Μουσείο και αφετέρου στη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων, η οποία θα εμπλουτίζεται ώστε να είναι ένα εργαλείο εκπαιδευτικό και επιστημονικό. «Είναι μια πρόταση για ενίσχυση των πολυμέσων που δίνουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε μεγαλύτερο αριθμό πληροφοριών» λέει ο Νικόλαος Λιναρδάτος.

Ανασκαφές: Στους σταθμούς του μετρό

Μια συνολική εικόνα των αποτελεσμάτων των ανασκαφών στους σταθμούς του μετρό της Θεσσαλονίκης θα κάνει στη διάρκεια της 26ης Επιστημονικής Συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη η Βασιλική Μισαηλίδου-Δεσποτίδου. Ανασκαφές οι οποίες έφεραν στο φως «πολύτιμες μαρτυρίες για τη ζωή της αρχαίας πόλης και των κατοίκων της»:
«- Στο αμαξοστάσιο της Πυλαίας αποκαλύφθηκε τμήμα ενός οργανωμένου προκασσάνδρειου πολίσματος που αναπτύχθηκε επάνω σε χαμηλό, φυσικό έξαρμα του εδάφους στον μυχό του Θερμαϊκού κόλπου και χρονολογείται από τις αρχές του 4ου έως τις αρχές του 3ου αι. π.Χ. Είναι ο οικισμός στον οποίο ανήκει το πλούσιο νεκροταφείο που ανέσκαψε παλιότερα η ΙΣΤ’ Εφορεία στην περιοχή των εμπορικών καταστημάτων του κόμβου Καλαμαριάς. Δύο μεγάλοι διασταυρούμενοι δρόμοι δημιουργούν οικοδομικές νησίδες στις οποίες αναπτύσσονται μεγάλα κτίρια, κατοικίες με ευρύχωρα δωμάτια, λιθόστρωτες αυλές, θυραία ανοίγματα και υπόστυλους χώρους. Δύο κεραμεικοί κλίβανοι, πλήθος άλλων αρχιτεκτονικών καταλοίπων, όπως λιθόστρωτες επιφάνειες, κτιστές κατασκευές, απορριμματικοί λάκκοι, καθώς και σημαντικός αριθμός κινητών ευρημάτων, όπως αλιευτικά και υφαντικά βάρη, αλλά κυρίως μεγάλες ποσότητες θρυμματισμένων οστρέων για την παραγωγή πορφύρας, υποδεικνύουν τις δραστηριότητες των κατοίκων του οικισμού, συγκεκριμένα την παραγωγή της πολύτιμης πορφυρής βαφής για το βάψιμο των υφασμάτων.
> Στον σταθμό Αγίας Σοφίας αποκαλύφθηκε τμήμα πολεοδομικού ιστού της αρχαίας πόλης. Συγκεκριμένα κάτω από τον μαρμαρόστρωτο δρόμο βρέθηκαν τα επάλληλα οδοστρώματα ενός δρόμου, τον οποίο χρησιμοποιούσαν ακόμα και οι πρώτοι κάτοικοι της πόλης μετά την ίδρυσή της από τον βασιλιά Κάσσανδρο, αποδεικνύοντας ολοφάνερα τη συνέχεια της πόλης και τη μεγάλη της έκταση ήδη από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής της.
> Στο σταθμό Δημοκρατίας βρέθηκε το παρόδιο νεκροταφείο που αναπτύσσεται έξω από το δυτικό τείχος της αρχαίας πόλης και στα βόρεια της αρχαίας οδού, που ξεκινούσε από την πύλη του Βαρδαρίου με κατεύθυνση προς τα δυτικά, προς την ύπαιθρο χώρα. Αποκαλύφθηκε ένας σημαντικός αριθμός τάφων ποικίλης τυπολογίας (λακκοειδείς με ή χωρίς κάλυψη, κτιστοί κιβωτιόσχημοι, κεραμοσκεπείς, εγχυτρισμοί), αρκετοί εκ των οποίων σηματοδοτούνταν με βωμοειδείς κατασκευές. Βασικές ταφικές πρακτικές αποτελούν ο ενταφιασμός και η καύση, ενώ τους νεκρούς συνόδευαν προσωπικά αντικείμενα και προσφορές των οικείων τους, όπως νομίσματα, αγγεία, λυχνάρια, κοσμήματα, ειδώλια, εργαλεία κ.ά. Κατάλοιπα νεκρικών τελετών αποτυπώνονται σε πλήθος ταφικών πυρών με προσφορές πήλινων αγγείων καθημερινής χρήσης, λυχναριών, καθώς και μεγάλου αριθμού μυροδοχείων. Ανάμεσα στα σημαντικότερα ευρήματα είναι ο τάφος της Ανθηδόνας, στον οποίο η νεκρή φορούσε στο κεφάλι της ένα χρυσό στεφάνι ελιάς».