Σημείο μηδέν για το μετρό
Μακεδονία, 30.11.2014
Του Φώτη Κουτσαμπάρη
Σε οριακό σημείο βρίσκεται το έργο του μετρό Θεσσαλονίκης 8,5 χρόνια μετά την έναρξη εργασιών και δύο χρόνια μετά την αρχική ημερομηνία παράδοσής του.
Εντός των επόμενων ημερών αναμένεται η απόφαση του διαιτητικού δικαστηρίου που θα κρίνει εάν ο εργολάβος έχει το δικαίωμα να εγκαταλείψει το έργο ή πρέπει να συνεχίσει τις εργασίες βάσει νέου χρονοδιαγράμματος. Το σκεπτικό της απόφασης ενδεχομένως να δημιουργήσει νέα δεδομένα και καταστάσεις, που ενδεχομένως να είναι επιζήμια για το έργο και κατ’ επέκταση για την πόλη.
Η ανάδοχος κοινοπραξία (AIASA: ΑΕΓΕΚ- Impregilo – Ansaldo – Seli – Ansaldobreda) υποστηρίζει ότι υπήρξε σειρά αποκλίσεων από όσα προέβλεπε η αρχική σύμβαση που υπέγραψε, δηλώνει ότι δεν είναι διατεθειμένη να αναλάβει το επιπλέον κόστος που προέκυψε από αυτές τις αποκλίσεις κι ότι επιθυμεί να αποχωρήσει από τα εργοτάξια. Η Αττικό Μετρό Α.Ε. από την άλλη πλευρά αρνείται τις αιτιάσεις του εργολάβου, χαρακτηρίζει απαράδεκτες τις επιπλέον οικονομικές απαιτήσεις του και θεωρεί ότι η κοινοπραξία πρέπει να παραμείνει στο έργο και οι όποιες διαφορές υπάρχουν μεταξύ τους να λυθούν στο διαιτητικό δικαστήριο. Οι φορείς της πόλης σε πολλές περιπτώσεις παίρνουν αρνητική θέση στην εξέλιξη του έργου, δεν διευκολύνουν την πρόοδο του ή το μπλοκάρουν. Στη μέση όλων οι πολίτες της Θεσσαλονίκης, που δεν μπορούν να δεχτούν τη διακοπή των εργασιών, τις επιπλέον καθυστερήσεις και τις λαμαρίνες σε άδεια εργοτάξια.
Το διαιτητικό δικαστήριο θα αποφανθεί για μία από τις ενστάσεις του εργολάβου, που αφορά την οριακή προθεσμία του έργου. Ο εργολάβος επικαλείται διάταξη νόμου, σύμφωνα με την οποία ο ανάδοχος του έργου μπορεί να διαλύσει τη σύμβαση χωρίς να χάσει τις εγγυητικές επιστολές δύο χρόνια από την ημερομηνία της οριακής προθεσμίας των εργασιών. Έτσι, δηλώνει ότι την ερχόμενη Τρίτη 2 Δεκεμβρίου 2014 μπορεί να διαλύσει τη σύμβαση. Η Αττικό Μετρό Α.Ε. όμως το 2012 έδωσε παράταση εργασιών για τέσσερα χρόνια μετά τη συμβατική λήξη, δηλαδή μέχρι το τέλος Νοεμβρίου του 2016. Ο ανάδοχος δεν αναγνωρίζει αυτήν την παράταση, αν και, σύμφωνα με πληροφορίες, έχει καταθέσει στην Αττικό Μετρό Α.Ε. χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης το 2016!
Εάν η απόφαση του διαιτητικού δικαστηρίου είναι θετική για τον εργολάβο, δηλαδή αναγνωρίσει το δικαίωμά του να ποχωρήσει μεθαύριο από το έργο, υπάρχουν δύο ενδεχόμενα: Πρώτον, η κοινοπραξία να κάνει πράξη την απειλή της, να ζητήσει διάλυση της σύμβασης και αφού κλείσει, όπως έχει υποχρέωση, τα ανοικτά τεχνικά μέτωπα, να αποχωρήσει από το έργο και να συνεχίσει τον δικαστικό αγώνα διεκδικώντας την ικανοποίηση των οικονομικών απαιτήσεών της. Σε αυτήν την περίπτωση, η Αττικό Μετρό Α.Ε. είναι αναγκασμένη να δημοπρατήσει το υπόλοιπο του έργου. Δεν αποκλείεται πάντως στο νέο διαγωνισμό να (ξανα)λάβει μέρος και η σημερινή ανάδοχος του έργου της βασικής γραμμής του μετρό! Δεύτερο ενδεχόμενο είναι η κοινοπραξία να μη ζητήσει λύση της σύμβασης αλλά να παραμείνει στο έργο και με το «ισχυρό» χαρτί της θετικής απόφασης του διαιτητικού δικαστηρίου να ζητήσει μια συνολική διαπραγμάτευση για τη σωτηρία του έργου. Εάν η απόφαση του διαιτητικού δικαστηρίου είναι αρνητική για τον εργολάβο, δηλαδή δεν γίνει δεκτή η οριακή προθεσμία που επικαλείται, τότε θα πρέπει να συνεχίσει το έργο με βάση τη σύμβαση που έχει υπογράψει με το δημόσιο τον Απρίλιο του 2006 και προφανώς με επικαιροποιημένο χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης.
Η Αττικό Μετρό Α.Ε., σε κάθε περίπτωση, δεν είναι διατεθειμένη να επαναδιαπραγματευτεί με τον εργολάβο «ούτε η σύμβαση ούτε η ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία προβλέπει κανενός είδους διαπραγμάτευση με τον εργολάβο. Η μοναδική νόμιμη διαδικασία είναι αυτή του διαιτητικού δικαστηρίου», όπως υποστηρίζει. Η αναθέτουσα αρχή άλλωστε θεωρεί παράλογες τις οικονομικές απαιτήσεις του εργολάβου, ο οποίος είχε ζητήσει το 2009 επιπλέον 508 εκατ. ευρώ, τη στιγμή που είχε εκτελεστεί μόνο το 13% του συνολικού έργου (απορρόφηση περίπου 100 εκατ.). Η ανάδοχος κοινοπραξία έχει καταθέσει συνολικά 77 ενστάσεις (οι 54 μέχρι το 2009), εκ των οποίων οι 56 οδηγήθηκαν στο διαιτητικό δικαστήριο και εξετάζονται ομαδοποιημένα σε 6 ενότητες. Οι επιπλέον οικονομικές απαιτήσεις του ανέρχονται στα 560 εκατ. ευρώ, δηλαδή στο 60% του προϋπολογισμού του έργου (1.052 δισ. ευρώ) και αφορούν 200 εκατ. για αποζημίωση λόγω επέκτασης του χρονοδιαγράμματος, 300 εκατ. για αλλαγές του τεχνικού αντικειμένου και 60 εκατ. ευρώ για θέματα ερμηνείας του νόμου. Οι αποφάσεις του διαιτητικού δικαστηρίου, που είναι αμετάκλητες και δεν αμφισβητούνται από τις εμπλεκόμενες πλευρές, στις περισσότερες υποθέσεις αναμένονται στις αρχές του νέου έτους. Σύμφωνα με σενάρια και απόψεις εμπλεκομένων στο έργο, δεν μπορεί να αναγνωριστούν απαιτήσεις πέραν των 200 εκατ. ευρώ. Σημειώνεται ότι η δυνατότητα προσφυγής αυτών των διαφορών στα διαιτητικά δικαστήρια δόθηκε με νόμο μόλις τον περασμένο Μάιο.
ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ: ΓΝΩΜΟΝΑΣ Η ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ
Η διοίκηση της Αττικό Μετρό φαίνεται να είναι προετοιμασμένη για όλα τα ενδεχόμενα, ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχεια και η ολοκλήρωση του έργου, πάντα με νόμιμες διαδικασίες.
«Η Αττικό Μετρό δεν επιθυμεί την αποχώρηση του εργολάβου. Εάν όμως με τη διαιτητική προσφυγή του θέλει να φύγει από το έργο, ουδείς θα τον σταματήσει. Η επόμενη κίνησή μας θα είναι η δημοπράτηση του υπόλοιπου έργου. Θα γίνει με ταχύτατες διαδικασίες. Εμείς πάντως πήγαμε στη διαιτησία για να έχουμε επόμενη ημέρα στο έργο με τον ίδιο ανάδοχο», δηλώνει στη «ΜτΚ» ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Αττικό Μετρό Α.Ε. Χρήστος Τσίτουρας. «Θέλουμε να μείνει ο ανάδοχος, να τιμήσει τη σύμβαση που έχει με το δημόσιο και οι διαφορές να επιλυθούν με τη διαδικασία της διαιτησίας. Θέλουμε να συνεχιστεί το έργο με νόμιμες διαδικασίες. Για την Αττικό Μετρό προέχει η νομιμότητα, που είναι ο γνώμονας των ενεργειών της καθώς και η διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος», υποστηρίζει ο κ. Τσίτουρας και προσθέτει ότι «δεχόμαστε επιθέσεις με ψέματα που αποσκοπούν στην τρομοκράτησή μας. Η Αττικό Μετρό δεν εκβιάζεται, δεν τρομοκρατείται. Στις κριτικές που ασκήθηκαν δεν ακούσαμε μια νόμιμη λύση. Επίσης, δεν ακούσαμε κριτική στον εργολάβο που έχει την ευθύνη της υλοποίησης του έργου». Ο πρόεδρος της Αττικό Μετρό, για ακόμη μία φορά, καλεί τους εμπλεκόμενους φορείς «να βοηθήσουν εποικοδομητικά και όχι μόνο κριτικά για την ταχύτερη υλοποίηση του πολύπαθου έργου, στο πλαίσιο της νομιμότητας».
Την άποψη ότι πρέπει να παρέμβει η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και να δώσει λύση για τη συνέχιση του έργου, χωρίς να γίνει επαναδημοπράτηση, εκφράζει στη «Μ» ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΚΜ Πάρις Μπίλιας. «Είναι κοινή διαπίστωση όλων ότι η επαναδημοπράτηση του έργου θα σημάνει καθυστέρηση τουλάχιστον δυόμισι χρόνια. Προϋποθέτει, πρώτον να κάνει ο ανάδοχος επιμετρήσεις όλων των εργασιών που έχει υλοποιήσει στο έργο. Αφού γίνουν αυτές, θα πρέπει να συσταθεί επιτροπή η οποία θα παραλάβει το κατασκευασμένο έργο. Στη συνέχεια να γίνει ο προϋπολογισμός του νέου, υπό δημοπράτηση, έργου, να βρεθούν πόροι για την εκτέλεσή του και να δημοπρατηθεί. Έπειτα από αυτήν τη διαδικασία είναι πιθανό να κατατεθούν ενστάσεις, θα μεσολαβήσει το Ελεγκτικό Συνέδριο, ενδεχομένως να εξεταστούν τα ζητήματα από το Συμβούλιο της Επικρατείας», εξηγεί ο κ. Μπίλιας. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι «όλο αυτό το διάστημα θα παραμένουν στην πόλη οι λαμαρίνες μπροστά από τα εγκαταλελειμμένα εργοτάξια. Εκτός αυτών, επαναδημοπράτηση σημαίνει αυξημένο κόστος, διότι θα γίνει με νέες τιμές. Γεννάται και το ερώτημα τι θα γίνουν οι εγκεκριμένοι πόροι του έργου».
«Εμείς ζητάμε να προχωρήσει το έργο χωρίς επαναδημοπράτηση, να βρεθεί ένας άλλος τρόπος. Η Αττικό Μετρό, όπως φαίνεται, δεν μπορεί να λύσει το ζήτημα. Πρέπει να επέμβουν οι πολιτικοί και να γίνει και νομοθετική ρύθμιση εάν χρειάζεται. Ο υπουργός Υποδομών, δυστυχώς, ποιεί την νήσσαν. Με απόφαση του περιφερειακού συμβουλίου και με απόφαση του ΤΕΕ/ΤΚΜ ζητήσαμε συνάντηση μαζί του και ακόμη δεν πήραμε απάντηση», τονίζει ο κ. Μπίλιας.
Στις συνέπειες της επαναδημοπράτησης του έργου, σύμφωνα με μηχανικούς, είναι επίσης η ανάγκη εκπόνησης νέων μελετών σε υπάρχοντα τμήματα καθώς και σε νέα τμήματα, καθώς εξαιτίας της μεθόδου που ακολουθεί το έργο (μελετοκατασκευή) δεν υπάρχει μελετητική ωριμότητα σε διάφορα σημεία. Επίσης, ο νέος ανάδοχος του έργου θα πρέπει να φέρει δικούς του μετροπόντικες και να χάσει χρόνο στη μεταφορά και συναρμολόγησή τους.
ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ
Οι βασικές αιτίες των καθυστερήσεων στο έργο και των αλλαγών στα χαρακτηριστικά του έργου, που έδωσαν το δικαίωμα στον εργολάβο να έχει εξωσυμβατικές απαιτήσεις, είναι οι εξής: Η μέθοδος της μελετοκατασκευής που επιλέχτηκε για το έργο, δηλαδή οι τεχνικές εργασίες γίνονται με την απλούστατη λογική του «βλέποντας και κάνοντας», χωρίς να υπάρχουν ώριμες μελέτες. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι χωροθετήθηκαν σταθμοί πάνω σε σεισμικά ρήγματα ή ρέματα που έπρεπε να μετακινηθούν ή σε σαθρό έδαφος με στενότητα χώρου. Βασική αιτία καθυστερήσεων είναι οι αρχαιολογικές ανασκαφές, οι οποίες υπολογιζόταν ότι θα γίνουν σε ενάμιση χρόνο και ακόμη συνεχίζονται. Μέχρι σήμερα έχουν δαπανηθεί για αρχαιολογικές εργασίες 85 εκατ. ευρώ, ενώ εγκρίθηκε νέο κονδύλι 25 εκατ. ευρώ.
Στις αιτίες των καθυστερήσεων η αντίδραση της διοίκησης του Παπαφείου Ιδρύματος που παραχώρησε τελικά την έκταση για δημιουργία εργοταξίου 6 χρόνια μετά την έναρξη του έργου, με αποτέλεσμα να μείνουν κολλημένοι για μεγάλο χρονικό διάστημα οι μετροπόντικες στο σταθμό Πανεπιστήμιο. Οι προσφυγές του δημάρχου Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη στο ΣτΕ σχετικά με τη διαχείριση των αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν στο σταθμό της Βενιζέλου, εξαιτίας των οποίων παραμένουν μπλοκαρισμένες οι εργασίες στο εν λόγω εργοτάξιο για 22 μήνες. Τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζε για ένα διάστημα η επικεφαλής εταιρεία ΑΕΓΕΚ της αναδόχου κοινοπραξίας.
Οι φορείς της Θεσσαλονίκης σε πολλές περιπτώσεις επέλεξαν να βρεθούν απέναντι στο έργο, ασκώντας έντονη κριτική για τις καθυστερήσεις μέχρι προσφυγές στη δικαιοσύνη. Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης μόλις πριν από μερικές ημέρες συμφώνησε με τον πρόεδρο της Αττικό Μετρό Χρήστο Τσίτουρα να καταθέσουν κοινή πρόταση για την αρχιτεκτονική του σταθμού Βενιζέλου και εντός του Δεκέμβρη να ακολουθήσει συνάντηση για το ζήτημα της διαχείρισης των αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν. Μέχρι πρότινος επέμενε στις προσφυγές στο ΣτΕ, αρνούμενος να δεχτεί λύση απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων στη Βενιζέλου. Η περιφέρεια κεντρικής Μακεδονίας φάνηκε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα απούσα από τις εξελίξεις στην πορεία κατασκευής του έργου, ενώ η τελευταία παρέμβαση του περιφερειάρχη Απόστολου Τζιτζικώστα εκτιμάται ότι δεν συμβάλλει στην πρόοδο του έργου. Υπενθυμίζεται ότι ο περιφερειάρχης στη διάρκεια ειδικής συνεδρίασης της Μητροπολιτικής Επιτροπής, την Πέμπτη 20 Νοεμβρίου, δήλωσε ότι εάν δεν υπάρξουν λύσεις στα προβλήματα του μετρό, σε ενάμιση μήνα θα απευθυνθεί στον εισαγγελέα. Το ΤΕΕ/ΤΚΜ με δημόσιες παρεμβάσεις ασκεί συχνά κριτική στις επιλογές των υπευθύνων του έργου του μετρό, αλλά προτείνει και συγκεκριμένες λύσεις σε επιμέρους ζητήματα.
Οι εργασίες στα εργοτάξια της κεντρικής γραμμής του μετρό, πάντως, παρά την αναμονή της απόφασης του διαιτητικού δικαστηρίου, εξελίσσονται, έστω με αργούς ρυθμούς. Στο φρεάτιο του εργοταξίου της Νέας Ελβετίας μάλιστα (όπως φαίνεται από τη φωτογραφία) ξεκίνησε η συναρμολόγηση του πρώτου μετροπόντικα, που μαζί με τον δεύτερο θα ξεκινήσουν αντίστροφα το υπόγειο ταξίδι τους, για να διανοίξουν σήραγγες μέχρι το σταθμό της Ανάληψης. Η κατασκευή των σηράγγων έχει ολοκληρωθεί στο τμήμα από τον νέο σιδηροδρομικό σταθμό έως την Ανάληψη κατά 73%. Ενώ μέχρι σήμερα τα έργα πολιτικού μηχανικού έχουν ολοκληρωθεί κατά 55% σε όλο το μήκος της γραμμής. Επίσης, ενώ ο δύο πλευρές βρίσκονται σε διαιτησία, η Αττικό Μετρό, με απόφαση της 21 Νοεμβρίου 2014, θα αναθέσει στην κοινοπραξία 2η συμπληρωματική σύμβαση για την εκτέλεση αρχαιολογικών εργασιών, προϋπολογισμού 25 εκατ. ευρώ. Εξάλλου, επιπλέον κονδύλια ύψους 284,7 εκατ. ευρώ ενέκρινε για το μετρό Θεσσαλονίκης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
