Μελέτη ανάδειξης, χωρίς μελέτη της απόσπασης του μνημείου
Ριζοσπάστης, 20.12.2014
Δυο χρόνια μετά από την αμετακίνητη στάση της «Αττικό Μετρό» και της πολιτικής ηγεσίας για την αναγκαιότητα της μεταφοράς των αρχαιοτήτων, που βρέθηκαν στο Σταθμό Βενιζέλου του ΜΕΤΡΟ στη Θεσσαλονίκη, στις 16 Δεκέμβρη, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) συνεδρίασε για να εξετάσει τη μελέτη ανάδειξης του ευρήματος.
Το ιστορικό έχει ως εξής: Τα εκβιαστικά διλήμματα τέθηκαν εξαρχής: «'Η μετρό ή αρχαία» είχε πει το Γενάρη του 2013 η «Αττικό Μετρό» και το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) αποφάσιζε να «σηκώσει» το δρόμο από εκεί που βρέθηκε και να τον στείλει σ' ένα στρατόπεδο για να συνεχιστεί το έργο. Το ενδεχόμενο να απαγκιστρωθεί το αρχαίο από το σταθμό και να αναδειχθεί ελεύθερο λόγω της μεγάλης του σημασίας, δηλαδή να καταργηθεί ο συγκεκριμένος σταθμός δεν το συζητούσαν.
Στο μεταξύ, η ελληνική και η διεθνής επιστημονική κοινότητα, αλλά και η κοινωνία της Θεσσαλονίκης ξεσηκώθηκαν στο άκουσμα της… απόσπασης του μνημείου. Πριν από ένα χρόνο, το Γενάρη του 2014, το ΚΑΣ επανήλθε κατόπιν πιέσεων, αλλά και προσφυγών στο ΣτΕ από το Δήμο Θεσσαλονίκης. Σε μία επεισοδιακή 11ωρη συνεδρίαση, όπου οι προσπάθειες χειραγώγησης και εκβιασμού εκδηλώθηκαν από τα πρώτα λεπτά, κατατέθηκαν 6 προτάσεις από φορείς της πόλης (ΤΕΕ, ΑΠΘ, Δήμος, Αττικό Μετρό) που προέβλεπαν ότι ο μνημειακός δρόμος και ο σταθμός μπορούν να συνυπάρξουν, αλλά το αρχαίο θα αποσπασθεί και θα επανατοποθετηθεί μετά την ολοκλήρωση του σταθμού. Από τις 6 προτάσεις, έγινε δεκτός ο συνδυασμός δύο προτάσεων. Πάντως, η διαδικασία της απόσπασης και επανατοποθέτησης και κινδύνους ενέχει για την ακεραιότητα του μνημείου και διαταράσσει την αυθεντικότητά του, αφού η μετέπειτα έκθεσή του θα είναι πλέον μια κατασκευή.
Τον προηγούμενο Ιούλη, το Συμβούλιο Επικρατείας (ΣτΕ) ακύρωσε τη δίκη για την υπουργική Απόφαση του πρώην αναπληρωτή υπουργού Κ. Τζαβάρα (10873/495/408/180/24-1-2013) που αφορούσε στην απόσπαση και έκθεση σε άλλο χώρο των σημαντικών αρχαιοτήτων που βρέθηκαν στο Σταθμό Βενιζέλου του ΜΕΤΡΟ στη Θεσσαλονίκη. Η Υπουργική Απόφαση είχε ήδη καταστεί άκυρη στην πράξη, από τη στιγμή που η διεθνής επιστημονική κοινότητα, ο Δήμος, πολίτες της Θεσσαλονίκης καθώς και δεκάδες επιστημονικών και πολιτιστικών φορέων της χώρας ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων και πάλεψαν, για να κρατήσουν ζωντανό το σπουδαίο μνημειακό σύνολο της βυζαντινής πόλης. Η Υπουργική Απόφαση είναι άκυρη και τυπικά, σύμφωνα με το ΣτΕ, καθώς για το ίδιο θέμα εκδόθηκε άλλη απόφαση, η Υπουργική Απόφαση Παναγιωτόπουλου (45879/27147/1569/584/24-2-2014) που προβλέπει απόσπαση των αρχαιοτήτων και επανατοποθέτησή τους μετά την ολοκλήρωση του σταθμού και την οποία επίσης καλείται να εξετάσει το ΣτΕ κατόπιν σχετικής προσφυγής του Δήμου Θεσσαλονίκης.
Και τώρα, αντί να προηγηθούν οι μελέτες απόσπασης και επανατοποθέτησης του μνημείου, ώστε να γνωρίζουν οι επιστήμονες ακριβώς το αντικείμενο της μετέπειτα ανάδειξης και όλες τις τεχνικές λεπτομέρειες, όπως για παράδειγμα τι απώλειες θα υπάρχουν στη διάρκεια αυτών των εργασιών, το ΚΑΣ ενέκρινε τη μελέτη ανάδειξης του ευρήματος. Προηγείται η μελέτη ανάδειξης ώστε να υπάρχει τετελεσμένο. Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι το αρχαίο θα επανατοποθετηθεί κατά το 85%, δηλαδή με απώλειες της τάξης του 15%, αλλά η μόνη πραγματική εγγύηση παραμένουν οι μελέτες. Τίθεται κι άλλο ερώτημα. Αν κάτω από το βυζαντινό δρόμο βρεθούν άλλες αρχαιότητες (κάτι πολύ πιθανό) τι θα γίνει;
Στην προσπάθειά τους, λοιπόν, να κλείσει το θέμα επανέφεραν κατά τη συζήτηση στο ΚΑΣ εκβιασμούς όπως «αν δεν υπάρχει σαφής γνώμη από το ΚΑΣ δεν μπορεί να σχεδιαστεί το υπόλοιπο έργο». Ενα έργο που έχει μπλοκάρει στις οικονομικές απαιτήσεις των εργολάβων και όχι εξαιτίας των αρχαιοτήτων.
